Άλλος για τον Καιάδα

Ο Καιάδας θεωρείται μια μελανή πινελιά στην ιστορία της Αρχαίας Σπάρτης μιας και εκει αναφέρεται οτι ”πετούσαν” τα καχεκτικά - ασθενικά τους παιδιά οι Λακεδαιμόνιοι . 

Οι Σπαρτιάτες μπορεί να ηταν ενας σκληρά πειθαρχημένος  λαός οι οποίοι όμως  ”μετείχαν της ελληνικής παιδείας”.  Έχουν διαβάσει Όμηρο,  έναν ποιητή που ήταν τυφλός, όπως επίσης γνωρίζουν και τον τυφλό μάντη Κάλχα. Λατρεύουν τον Θεό Ήφαιστο έναν Θεό κουτσό και δεν τους ειναι καθόλου άγνωστος  ο Φινέας γιος του Ποσειδώνα, ο Δάφνης, γιος του Ερμή αμφότεροι τυφλοί . 

Απαγγέλουν στίχους του Λακεδαιμόνιου ποιητή Τυρταίου . Ο Τυρταίος ήταν αρχαίος Έλληνας ελεγειακός ποιητής, γιος του Αρχεμβρότου, καταγόμενος από τις Αφιδνές της Λακεδαίμονος (σημερινό Δαφνί Λακωνίας) και έζησε τον 7ο αιώνα π.Χ., ως σύγχρονος ή λίγο παλαιότερος των επτά σοφών της αρχαιότητας.

Ο Τυρταίος έγραψε πολεμικά ποιήματα με στίχους που βοηθούσαν στην εξύψωση του μαχητικού πνεύματος των στρατιωτών στο πεδίο της μάχης. Με τις ελεγείες και τους παιάνες του τόνιζε τη στρατιωτική τιμή και την αγάπη προς την πατρίδα, φιλοδοξώντας να στηρίξει το σπαρτιατικό στρατό κατά το Β' Μεσσηνιακό πόλεμο (περίπου 670 π.Χ.). Στίχους του Τυρταίου προ ετών απαγγέλαμε και εμείς :

"Τί τιμή στο παλληκάρι, όταν πρώτο στη φωτιά

σκοτωθεί για την πατρίδα με τη σπάθα στη δεξιά.

Πόσο λυπηρό ν' αφήσει την πατρίδα τη γλυκιά,

τα καλά του τα χωράφια και να ζεί με διακονιά” (κλπ).

Χάριν της ιστορικής αναφοράς να πούμε οτι η μετάφραση αυτού του ποιήματος εχει γίνει απο τον Σπυρίδωνα Τρικούπη . Ήταν η εποχή οπου οι πρωθυπουργοί εκτός απο πολιτικοί ήταν και λόγιοι και γενικότερα άνθρωποι του πνεύματος . 

Ο λόγος αναφοράς στον Τυρταίο είναι οτι είναι ενα ποιητής κουτσός. Πως ήταν δυνατόν να εχει επιβιώσει εντός της Σπαρτιατικης κοινωνίας ενα αγόρι μη αρτιμελές και μάλιστα να αγαπηθεί τόσο πολυ απο τους συμπατριώτες του για τα ποιήματα  και τους παιάνες του που ηταν το ”σήμα κατατεθέν” των  σπαρτιατικών πολέμων.

Αυτό που είναι εμφανές είναι οτι οι Σπαρτιάτες είναι εξοικειωμένοι με την σωματική αναπηρία και είναι πολυ περίεργο πως μπορούσαν να επιδεικνύουν τέτοια σκληρότητα και μάλιστα σε μικρά παιδιά .

Ιδιαίτερα κάνει εντύπωση οτι ο Λακεδαιμόνιος Βασιλιάς Αγησίλαος ο Β  ήταν και αυτός  χωλός, κουτσός δηλαδή. O Aγησίλαος ήταν εξαιρετικά δημοφιλής μεταξύ των συμπολιτών του. Xιουμορίστας, δραστήριος, χαρισματικός συνομιλητής, ευγενής αλλά και δυναμικός, υπόδειγμα εγκράτειας και λιτότητας, είχε κερδίσει τις καρδιές όλων, παρότι είχε γεννηθεί χωλός. Ως δευτερότοκος γιος, δεν απαλλάχθηκε από την Aγωγή (οι πρωτότοκοι απαλλάσσονταν) και υπέμεινε όλες τις δοκιμασίες που ήταν κοινές στους πολίτες της Σπάρτης, παρά την αναπηρία του.

Ασφαλώς  ο ίδιος ο Aγησίλαος ήταν χωλός (το ένα πόδι του ήταν κοντύτερο από το άλλο εκ γενετής), αλλά η ερμηνεία του Λύσανδρου ήταν ότι η "χωλή" βασιλεία θα ήταν μία βασιλεία με έναν "νόμιμο" βασιλιά (τον εκπρόσωπο των Aγιαδών) και έναν μη νόμιμο (το θεωρούμενο ως νόθο γιο του Aγη).

Το Παραμύθι - Αποθετήριο ψυχών .

Τελικά ο Καιάδας δεν είναι παρα ένα παραμύθι το οποίο διδαχτήκαμε στο σχολείο. Ο μύθος με τα ασθενικά παιδιά ξεκίνησε πιθανότατα από τον Πλάτωνα, ο οποίος στην «Πολιτεία» του πρότεινε τη θανάτωση των ασθενικών βρεφών σε βάραθρο της κλασικής Αθήνας, αλλά ανεξήγητα το εφιαλτικό όνειρό του χρεώθηκε η Σπάρτη. Ο Καιάδας έχει -κακώς- ταυτιστεί με τους, επίσης τρομερούς, «Αποθέτες». Τον τόπο δηλαδή που οι Σπαρτιάτες απέθεταν τα βρέφη με ειδικές ανάγκες, όπως αναφέρει ο Πλούταρχος και μόνον αυτός, στο βίο του Λυκούργου. 

Ο Καιάδας δεν ήταν αποθετήριο παιδιών με ειδικές ανάγκες σύμφωνα με έρευνα και της   κ. Σταματίνας Χασομέρη  (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης) . Κατά την αρχαιολογική έρευνα στις αρχές του αιώνος, το 1904, τα αρχαιολογικά ευρήματα εντός του Καιάδα οδήγησαν την τότε ομάδα των ξένων αρχαιολόγων στη διαπίστωση, που έως σήμερα κακώς παραμένει, ότι οι αρχαίοι Σπαρτιάτες έριχναν στον γκρεμό τα ανάπηρα παιδιά, με το σκεπτικό ότι τους ήταν βάρος και άχρηστα για την κοινωνία τους. Η επιστημονική ομάδα βασίστηκε στο μικρό μέγεθος των οστών, που αποκάλυψε η αρχαιολογική έρευνα, τα οποία απεδόθησαν σε οστά μικρών παιδιών. Tο 1956, μισό αιώνα μετά, η μέθοδος του άνθρακος C14 αξιολόγησε τα συγκεκριμένα ευρήματα ως μη ανήκοντα σε παιδιά αλλά σε ενήλικους άνδρες και γυναίκες και μόνον σε ένα ποσοστό πολύ μικρό ανηκόντων σε παιδιά. Άπαντες δε είχαν κατάγματα. Αυτό διδάσκεται στους φοιτητές Αρχιτεκτονικής και Αρχαιολογίας τουλάχιστον από το 1960 στα ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια. 

Η επόμενη  επίσημη έρευνα έγινε το 1983 και πλέον αποδείχθηκε οτι τα περισσότερα οστά ήταν όντως ανθρώπινα. Σύμφωνα λοιπόν με την ανθρωπολογική μελέτη πρόκειται για σκελετούς που ανήκουν σε άνδρες μεταξύ 18 και 32 ετών  και κάποιοι λίγοι σκελετοί προέρχονται από γυναίκες. Μόλις ένας ήταν από παιδί -όχι βρέφος- και πιθανολογείται να έπεσε καταλάθος. Άρα αυτομάτως καταρρίπτεται ο μύθος για νεογέννητα που δήθεν πετούσαν εκεί λόγω αναπηρίας. Έτσι, είναι πιθανό το σπηλαιο-βάραθρο της Τρύπης να χρησιμοποιήθηκε από τους Σπαρτιάτες, κυρίως, στη διάρκεια των Μεσσηνιακών πολέμων (8ος-5ος αι. π.Χ.) για την καταδίκη σε θάνατο των εχθρών της Σπάρτης.  

Μαζί με τα οστά στον Καιάδα βρέθηκαν και αιχμές από βέλη και δόρατα. Ένα θραύσμα κρανίου είχε καρφωμένη πάνω του την αιχμή βέλους. Βρέθηκαν επίσης, λύχνοι και σιδερένιοι χαλκάδες-δεσμά.

Στον Καιάδα, είχε αποφασιστεί να πεταχτεί και το πτώμα του καταδικασμένου σε θάνατο, προδότη βασιλιά της Σπάρτης Παυσανία (467π.Χ.), ο οποίος όμως τελικά θάφτηκε έξω από το βάραθρο.

Επίσης κατά ιστορικές αναφορές στον Καιάδα ρίχτηκαν από τους Σπαρτιάτες ο ήρωας του Β΄ Μεσσηνιακού πολέμου Αριστομένης ο Ανδανιεύς μαζί με 50 αιχμαλώτους Μεσσηνίους. 

Ο κατακρημνισμός ήταν ένας ατιμωτικός θάνατος, γιατί αφορούσε εγκληματίες και επειδή το σώμα έμενε άταφο άρα η ψυχή του εγκληματία δεν θα έβρισκε ποτέ γαλήνη.

Ο Καιάδας από τις ελάχιστες ιστορικές αναφορές προσδιορίζεται ως τόπος όπου ρίπτονταν οι κακούργοι και οι αιχμάλωτοι πολέμου, οχι παιδιά . Ο Στράβων το αποκαλεί «δεσμωτήριον το παρά Λακεδαιμονίους σπήλαιο τι». Στο χωριό Παρόρι υπάρχει πράγματι άνοιγμα ενός σκοτεινού σπηλαίου, πλην όμως ο Παυσανίας, στη περιγραφή του για την απόδραση του Αριστομένη από τον Καιάδα, αναφέρεται σε απότομο και βαθύ φαράγγι, ανάλογο με το «βάραθρο» των Αθηναίων, από το άνοιγμα του οποίου μπορούσε να περάσει μόνο μια αλεπού. 

Ο θάνατος των αδυνάμων που έγινε κάποια στιγμή και θεωρία τον 19ο και 20ο αιώνα χρεώνεται σε άλλες ιδεολογίες και απάνθρωπα καθεστώτα που καμία σχέση δεν εχουν με τον ελληνικό τρόπο σκέψης των αρχαίων Δωριέων. Θέλω  να πιστευω οτι καμια σχεση δεν έχουν και με τον τρόπο σκεψης των σύγχρονων Ελλήνων.

Ιστορική είναι και η αναφορά ότι όταν κάποτε ειρωνεύτηκαν έναν κουτσό Σπαρτιάτη που πήγαινε να πολεμήσει, αυτός απάντησε πως «ο πόλεμος χρειάζεται άτομα που μένουν στη θέση τους και όχι άτομα που το βάζουν στα πόδια».

Η θέση του Καιάδου είναι εντός του Καιάδα.

 

Πηγές :

Αθλητισμός και γυμνότητα στην Αρχαία Ελλάδα, Καούρας Γεώργιος, Εκδόσεις Περίπλους, 

Πλούταρχος, «Βίοι Παράλληλοι: Αγησίλαος»

Ξενοφών, «Λακεδαιμονίων Πολιτεία»,

Frederik Christian Petersen, επιμ. (1834) (στα Γερμανικά). Handbuch der griechischen Litteraturgeschichte. Αμβούργο: Hoffmann und Campe.

Η πολιτική εκπαίδευση των Σπαρτιατών, Jurgen Brake, εκδόσεις Το Αντίδοτο,