Η Ενεργειακή Οδύσσεια της Ευρώπης το 2022

Τα ενεργειακά θέματα κυριάρχησαν στην ευρωπαϊκή ατζέντα το 2022, καθώς η ήπειρος αντιμετωπίζει μία από τις σημαντικότερες ενεργειακές κρίσεις στην ιστορία, μετά την έναρξη του πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας στα τέλη Φεβρουαρίου.

Η ΕΕ εξαρτάται από το ρωσικό φυσικό αέριο και η απεικόνιση της Ρωσίας ότι χρησιμοποιεί την ενέργεια ως "όπλο" αποτελούσε πάντα ένα θέμα κατά καιρούς. Αλλά οι εξελίξεις που σχετίζονται με την ενέργεια και η πολιτική στάση της Ευρώπης συνεχίστηκαν "ως συνήθως" όταν ξεκίνησε το 2022.

Τον Ιανουάριο εκδόθηκαν οι πρώτες προειδοποιήσεις από διάφορες δυτικές χώρες, όπως οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, για πιθανή "ρωσική εισβολή στην Ουκρανία".

Όταν ξεκίνησε ο πόλεμος της Ρωσίας στις 24 Φεβρουαρίου, οι τιμές της ενέργειας αυξήθηκαν απότομα, καθώς αναμενόταν ότι ο πόλεμος θα οδηγούσε σε αύξηση του κόστους παραγωγής και σε σημαντικές προκλήσεις στην αλυσίδα εφοδιασμού.

Την πρώτη ημέρα του πολέμου, η τιμή ανά βαρέλι του αργού τύπου Brent έφτασε τα 100 δολάρια για πρώτη φορά από το 2014, ενώ ο χρυσός σημείωσε το υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 17 μηνών.

Επιπλέον, σημειώθηκε πτώση στα ασιατικά χρηματιστήρια και στις ΗΠΑ, ενώ τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης των ευρωπαϊκών δεικτών σημείωσαν πτώση σχεδόν 3%, ενώ οι τιμές των εμπορευμάτων αυξήθηκαν απότομα.

Μετά την έναρξη του πολέμου, η Δύση άρχισε να κάνει τα πρώτα της αντίποινα για να σταματήσει την "πολεμική μηχανή της Ρωσίας", από την αναζήτηση νέων προμηθευτών φυσικού αερίου έως τη διακοπή των σχέσεων με τη Μόσχα σε πολλούς τομείς, επιβάλλοντας μια σειρά από πακέτα κυρώσεων και απομονώνοντας τη Ρωσία.

Αλλά οι δυτικές κυρώσεις έφεραν και "αντίστροφο αντίκτυπο" στον ευρωπαϊκό πληθωρισμό και το κόστος ζωής άρχισε επίσης να ανεβαίνει, συνοδευόμενο από αύξηση των τιμών της ενέργειας. Σε πολλές χώρες της Ευρώπης παρατηρήθηκε πληθωρισμός που είχε να παρατηρηθεί εδώ και δεκαετίες.

Απαιτώντας πληρωμή σε ρούβλια

Σχέδιο απεξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο εξέδωσε ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΔΟΕ), καθώς το σχέδιο 10 σημείων αποσκοπεί στη μείωση της εξάρτησης της ΕΕ από τις ρωσικές προμήθειες φυσικού αερίου και στοχεύει στη μείωση κατά ένα τρίτο των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου σε ένα έτος.

Κατά την πρώτη εβδομάδα του πολέμου, πολλοί τομείς στη Ρωσία ανακοίνωσαν την αναστολή δραστηριοτήτων, από την τεχνολογία έως την αυτοκινητοβιομηχανία, καθώς και την ενέργεια. Η British Petroleum (BP) και η Shell σταμάτησαν τις δραστηριότητές τους στη Ρωσία, διακόπτοντας τις δραστηριότητες συνεργασίας με ρωσικές εταιρείες.

Σε απάντηση στις κυρώσεις, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν έδωσε εντολή στην κυβέρνηση στα τέλη Μαρτίου να στραφεί η κεντρική τράπεζα και η εταιρεία Gazprom σε ρούβλια για τις πληρωμές για τις παραδόσεις φυσικού αερίου σε "μη φιλικές χώρες".

Η αύξηση των τιμών και η αύξηση του πληθωρισμού επισκίασαν την "ενότητα" της ΕΕ στην επιβολή κυρώσεων, καθώς η Ουγγαρία ανακοίνωσε ότι δεν θα συμμετάσχει στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, καθώς θα επηρεάσει και την Ευρώπη.

Μετά τις επικρίσεις της Ευρώπης για "χρήση της ενέργειας ως όπλο", η Ρωσία δήλωσε ότι η ενεργειακή κρίση δημιουργήθηκε από τη συζήτηση περί εμπάργκο στη χρήση των ρωσικών υδρογονανθράκων.

Εν μέσω του πολέμου και των κυρώσεων, ο ετήσιος πληθωρισμός των καταναλωτών της ευρωζώνης ανανέωσε το ρεκόρ του, φθάνοντας το 7,5% τον Μάρτιο, σύμφωνα με προσωρινά στοιχεία της Eurostat.

Πρωτοποριακή" συμφωνία με τις ΗΠΑ

Εν τω μεταξύ, η ΕΕ υπέγραψε συμφωνία με την Ουάσινγκτον, η οποία χαρακτηρίστηκε "πρωτοποριακή", καθώς θα περιλαμβάνει τις ΗΠΑ και άλλες χώρες που θα προμηθεύουν επιπλέον 15 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου.

Ένα μήνα αφότου το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν την απαγόρευση όλων των εξαγωγών ρωσικού πετρελαίου, η Λιθουανία ανακοίνωσε ότι το κράτος της Βαλτικής τερμάτισε εντελώς τις εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία.

Παρά τις επικρίσεις των περιβαλλοντολόγων, οι χώρες έδωσαν σήμα ότι θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούν ορυκτά καύσιμα ή πυρηνική ενέργεια εν μέσω της ενεργειακής κρίσης, καθώς το Ηνωμένο Βασίλειο ανακοίνωσε στις 7 Απριλίου ότι σχεδιάζει να θέσει την πυρηνική ενέργεια στο επίκεντρο της νέας ενεργειακής στρατηγικής του. Αργότερα, το κοινοβούλιο της ΕΕ υποστήριξε την επισήμανση των επενδύσεων σε φυσικό αέριο και πυρηνική ενέργεια ως πράσινες.

Τη δεύτερη εβδομάδα του Απριλίου, ο ΔΟΕ προχώρησε στη μεγαλύτερη αποδέσμευση αποθεμάτων στην ιστορία του με 120 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου από τα αποθέματα έκτακτης ανάγκης ως απάντηση στους σημαντικούς περιορισμούς της αγοράς πετρελαίου από τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Σύμφωνα με το σχέδιο μείωσης της εξάρτησης από τη ρωσική ενέργεια, οι χώρες της ΕΕ συνέχισαν να υπογράφουν συμφωνίες για την εξεύρεση εναλλακτικών προμηθευτών για το μπλοκ και ξεχωριστά. Στις 11 Απριλίου, η Ιταλία υπέγραψε συμφωνία προμήθειας φυσικού αερίου με την Αλγερία με στόχο τη μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της χώρας από τη Ρωσία.

Καθώς το Κατάρ έχει καταστεί σημαντικός εναλλακτικός προμηθευτής φυσικού αερίου μετά την ενεργειακή κρίση, ανακοίνωσε τον Μάιο ότι θα επενδύσει σχεδόν 5 δισ. ευρώ (5,33 δισ. δολάρια) στην Ισπανία τα επόμενα χρόνια.

Οι τιμές της ενέργειας συνέχισαν να διαδραματίζουν κυρίαρχο ρόλο στην κλιμακούμενη κρίση, με τον ετήσιο πληθωρισμό της Γερμανίας να σημειώνει ρεκόρ για τρίτο συνεχόμενο μήνα, στο 7,9% τον Μάιο.

"Απαγόρευση εισαγωγής σε όλο το ρωσικό αργό πετρέλαιο που μεταφέρεται από τη θάλασσα

Λίγο πριν από την έναρξη του καλοκαιριού, οι χώρες της ΕΕ εξακολουθούσαν να είναι ενωμένες για την επίτευξη συμφωνίας σχετικά με το εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο. Στις αρχές Ιουνίου, όμως, η ΕΕ εξέδωσε την έκτη δέσμη κυρώσεων, συμπεριλαμβανομένης της πλήρους απαγόρευσης εισαγωγών στο ρωσικό θαλάσσιο αργό πετρέλαιο και στα προϊόντα πετρελαίου.

Τον Ιούνιο, όταν ορισμένες χώρες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των Κάτω Χωρών, της Αυστρίας και της Γερμανίας, είχαν ήδη ανακοινώσει σχέδια επιστροφής σε μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με άνθρακα για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης, η Γαλλία, η οποία επίσης ανακοίνωσε την επιθυμία της να επανεκκινήσει μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με άνθρακα, προέτρεψε τις πετρελαιοπαραγωγούς χώρες να επιτρέψουν την επιστροφή πετρελαίου από το Ιράν και τη Βενεζουέλα στην αγορά.

Η ΕΕ και το Αζερμπαϊτζάν ανακοίνωσαν νέα συμφωνία για τον διπλασιασμό των εισαγωγών φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν, στο πλαίσιο των προσπαθειών του μπλοκ να μειώσει την εξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια.

Το μπλοκ υπέγραψε μνημόνιο συμφωνίας με την Αίγυπτο και το Ισραήλ για την εξαγωγή ισραηλινού φυσικού αερίου στην Ευρώπη.

Προσδιορίζοντας την τρέχουσα κρίση που προκλήθηκε από τον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, ο Fatih Birol, εκτελεστικός διευθυντής του ΙΕΑ, δήλωσε ότι ο κόσμος δεν έχει ξαναδεί τόσο μεγάλη ενεργειακή κρίση από άποψη βάθους και πολυπλοκότητας.

Ενώ η ηγεσία της ΕΕ συνέχισε την προετοιμασία της ηπείρου για τον χειμώνα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, οι χώρες της ΕΕ έλαβαν επίσης μεμονωμένα μέτρα. Τον Ιούλιο, η Ιταλία σφράγισε 15 συμφωνίες σε βασικούς τομείς συνεργασίας με την Αλγερία, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης των προμηθειών φυσικού αερίου που είναι απαραίτητες για την αντιμετώπιση μιας πιθανής περικοπής του ρωσικού φυσικού αερίου.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απαίτησε από τις χώρες του μπλοκ να μειώσουν τη χρήση φυσικού αερίου κατά 15% έως την επόμενη άνοιξη, υπό το φόβο ότι η Ρωσία θα διακόψει την παροχή, ενώ ακολούθησε έκτακτη συνεδρίαση των υπουργών Ενέργειας για να συζητήσουν τα σχέδια έκτακτης ανάγκης του μπλοκ για την εξοικονόμηση φυσικού αερίου για το χειμώνα.

Η Ρωσία διακόπτει τις παραδόσεις φυσικού αερίου στην Ευρώπη

Στις 31 Αυγούστου, η Ρωσία διέκοψε τις παραδόσεις φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω του αγωγού Nord Stream για λόγους συντήρησης, γεγονός που προκάλεσε αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου στην Ευρώπη.

Με τις χώρες να αντιμετωπίζουν την ενεργειακή κρίση, ο υπουργός Ενέργειας της Τουρκίας ανακοίνωσε ότι δεν αναμένονται διακοπές στην παροχή φυσικού αερίου στη χώρα του αυτόν τον χειμώνα, εάν οι προμηθευτές συμμορφωθούν με τα σχέδια μεταφοράς τους.

Μετά το σχέδιο των υπουργών Οικονομικών της G-7 να συζητήσουν τη θέσπιση ανώτατου ορίου τιμών στο ρωσικό πετρέλαιο, η Ρωσία δήλωσε στις αρχές Σεπτεμβρίου ότι θα αναστείλει την προμήθεια πετρελαίου και πετρελαιοειδών σε χώρες που έχουν συμφωνήσει να θέσουν ανώτατο όριο τιμών στο ρωσικό πετρέλαιο.

Η εκτίναξη των λογαριασμών ενέργειας οδήγησε επίσης σε αλλαγές στις τηλεοπτικές εκπομπές, καθώς το "This Morning", μια δημοφιλής εκπομπή του Ηνωμένου Βασιλείου, προσφέρθηκε να πληρώσει τους λογαριασμούς ενέργειας των τηλεθεατών ως μέρος του παιχνιδιού "Spin To Win" για να βοηθήσει με το κόστος της κρίσης διαβίωσης.

Η βρετανική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι οι λογαριασμοί ενέργειας των νοικοκυριών θα έχουν ανώτατο όριο στις 2.500 λίρες (2.876 δολάρια) ετησίως για δύο χρόνια εν μέσω της κρίσης.

Η ενεργειακή κρίση, η οποία κατέγραψε ρεκόρ και προκλήθηκε από τον πόλεμο, οδήγησε την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να προβεί σε ιστορική αύξηση των επιτοκίων κατά 75 μονάδες βάσης.

Οι ευρωπαϊκές χώρες συνέχισαν να λαμβάνουν μέτρα κατά τη διάρκεια του Σεπτεμβρίου, όπως ο περιορισμός των τιμών της ενέργειας, η μείωση των φόρων, η παροχή βοήθειας στους άπορους και η μείωση της θερμοκρασίας στα δημόσια κτίρια, ενάντια στην ταχεία αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας.

Εκρήξεις στους αγωγούς Nord Stream

Οι γαλλικές αρχές αποφάσισαν ότι διάσημα αξιοθέατα στο Παρίσι -- το Μουσείο του Λούβρου και το Παλάτι των Βερσαλλιών -- θα σβήνουν τα φώτα πριν από τις βραδινές ώρες μαζί με τον Πύργο του Άιφελ ως συμβολική χειρονομία προς την κατεύθυνση της εξοικονόμησης ενέργειας.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε μεταρρυθμίσεις στην αγορά ενέργειας, μεταξύ των οποίων η φορολόγηση των ενεργειακών εταιρειών, η αποσύνδεση των τιμών του φυσικού αερίου από τους συνολικούς λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος, καθώς και η υποχρεωτική μείωση κατά 5% της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας κατά τις ώρες αιχμής, ώστε να μειωθεί η εξάρτηση του μπλοκ από το ρωσικό φυσικό αέριο.

Στις 23 Σεπτεμβρίου, η εταιρεία φυσικού αερίου της Πολωνίας, PGNiG, υπέγραψε 10ετή σύμβαση με την κρατική ενεργειακή εταιρεία της Νορβηγίας, Equinor, για την εξασφάλιση έως και 2,4 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου ετησίως έως την 1η Ιανουαρίου 2033.

Λόγω εκρήξεων στους αγωγούς φυσικού αερίου Nord Stream 1 και Α του Nord Stream 2, τα επίπεδα πίεσης μειώθηκαν και σημειώθηκαν διαρροές αερίου στις 26 Σεπτεμβρίου.

Στις 10 Οκτωβρίου, οι τιμές του φυσικού αερίου στην Ελλάδα σημείωσαν ρεκόρ με ετήσια αύξηση 332%.

Η αύξηση των τιμών και ο αυξανόμενος πληθωρισμός που προκλήθηκε από τον ρωσικό πόλεμο κατά της Ουκρανίας προκάλεσαν απεργίες και διαμαρτυρίες σε όλη την ήπειρο, μεταξύ άλλων στο Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία και τη Γερμανία.

Στις 20 Οκτωβρίου, απεργίες σε πυρηνικά εργοστάσια στη Γαλλία επηρέασαν 12 από τα 18 πυρηνικά εργοστάσια της χώρας, εγείροντας φόβους ότι η ενεργειακή κρίση της χώρας θα επιδεινωθεί.

Τον Νοέμβριο ανακοινώθηκε ότι ο αγωγός Irun, ο οποίος μεταφέρει φυσικό αέριο μεταξύ Ισπανίας και Γαλλίας, άρχισε να λειτουργεί με 66% διευρυμένη χωρητικότητα.

Πλαφόν τιμών, απαγόρευση εξαγωγής πετρελαίου

Μία από τις τελευταίες ενεργειακές συμφωνίες για το 2022 υπογράφηκε τον Νοέμβριο, καθώς η Qatar Energy και η ConocoPhillips συμφώνησαν να πωλήσουν υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) από το Κατάρ στη Γερμανία.

Την 1η Δεκεμβρίου, η "ενεργειακή κρίση" επελέγη ως η "πιο άσχημη λέξη της χρονιάς" στην Αυστρία σε ψηφοφορία που διεξήχθη από κριτική επιτροπή εμπειρογνωμόνων με επικεφαλής τον Rudolf Muhr της Εταιρείας Αυστριακών Γερμανών (GSOD).

Εν τω μεταξύ, η Βρετανία και οι ΗΠΑ σφυρηλάτησαν μια νέα ενεργειακή συμφωνία που θα επιτρέψει στην Αμερική να εξάγει περισσότερο φυσικό αέριο στο Ηνωμένο Βασίλειο εν μέσω της πολεμικής ενεργειακής κρίσης.

Η Γερμανία εγκαινίασε τον πρώτο τερματικό σταθμό υγροποιημένου φυσικού αερίου στη βόρεια λιμενική πόλη Wilhelmshaven.

Αφού οι χώρες μέλη της ΕΕ συμφώνησαν σε ένα ανώτατο όριο τιμών 60 δολαρίων ανά βαρέλι για τις ρωσικές εξαγωγές αργού πετρελαίου που μεταφέρονται δια θαλάσσης, η Ρωσία ανακοίνωσε την απαγόρευση των εξαγωγών πετρελαίου σε χώρες που χρησιμοποιούν το ανώτατο όριο τιμών, το οποίο τίθεται σε ισχύ την 1η Φεβρουαρίου και θα ισχύει έως την 1η Ιουλίου.