Η Ευρώπη άντεξε οικονομικά

Κρίση ή όχι, κάποια στιγμή τα γνωστά θέματα έρχονται στο προσκήνιο στις Βρυξέλλες. Αυτή την εβδομάδα, οι υπουργοί Οικονομικών της ΕΕ επαναλαμβάνουν μία από αυτές τις συζητήσεις. Πρόκειται για τον βαθμό στον οποίο τα κράτη μέλη θα πρέπει να προσαρμόζουν τις δημοσιονομικές τους πολιτικές μεταξύ τους, τηρώντας παράλληλα τα κριτήρια που ορίζονται στη Συνθήκη του Μάαστριχτ.

Οι στόχοι είναι απλοί. Σε ένα δεδομένο έτος, ο δημόσιος τομέας θα πρέπει να περιορίσει το πλεόνασμα των δαπανών του στο 3% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) κατ' ανώτατο όριο. Και το μέγιστο δημόσιο χρέος πρέπει να διατηρηθεί κάτω από το 60% του ΑΕΠ.

Το πλαίσιο αυτό επικρίθηκε ακόμη και πριν από την πανδημία. Λέχθηκε ότι υπήρχε υπερβολική εμπλοκή σε σχέση με τους απλούς στόχους. Και η πορεία διόρθωσης ήταν υπερβολικά απαιτητική. Όσοι βρίσκονται πάνω από το αναφερόμενο 60% πρέπει, σύμφωνα με τις κοινές κατευθυντήριες γραμμές, να μειώνουν τη διαφορά από την οριακή τιμή κατά ένα εικοστό κάθε χρόνο. Υπολογίζοντας χονδρικά, η Ιταλία θα πρέπει να δαπανά 80 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως για τη μείωση του χρέους.

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η Επιτροπή ενεργοποίησε τη λεγόμενη "γενική ρήτρα διαφυγής" το 2020, αναστέλλοντας προσωρινά την εφαρμογή των κριτηρίων του Μάαστριχτ. Οι χώρες θα πρέπει να μπορούν να στηρίζουν τους πολίτες τους χωρίς περιορισμούς.

Λόγω της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, η Επιτροπή παρέτεινε και πάλι την αναστολή. Αλλά τώρα δεν έχει πια επιχειρήματα για να το ξανακάνει.

Αναμένει ότι η γενική ρήτρα διαφυγής θα αρθεί στο τέλος του έτους, δήλωσε τη Δευτέρα ο Πάολο Τζεντιλόνι. Ο Επίτροπος της ΕΕ από την Ιταλία είναι αρμόδιος για τις οικονομικές και νομισματικές υποθέσεις και παρουσίασε τις τελευταίες οικονομικές προβλέψεις για την Ευρώπη.

Παρόλο που αυτό δεν αποτελεί αιτία για μεγάλη χαρά, είναι πιο φιλικό από ό,τι φοβόμασταν το φθινόπωρο. Εν ολίγοις: λίγο περισσότερη ανάπτυξη, λίγο λιγότερος πληθωρισμός.

Με βάση τον υπολογισμό για όλο το έτος, οι οικονομολόγοι της Επιτροπής προβλέπουν τώρα ανάπτυξη 0,9% στη ζώνη του ευρώ και 0,8% στην ΕΕ για το 2023. Το φθινόπωρο, εξακολουθούσαν να εκτιμούν 0,3% για το καθένα. Από την άλλη πλευρά, ο πληθωρισμός αναμένεται να μειωθεί περισσότερο από ό,τι αρχικά φοβόταν. Στη ζώνη του ευρώ, η πρόβλεψη για το τρέχον έτος είναι τώρα 5,6% αντί για 6,1% το περασμένο φθινόπωρο.

Η οικονομία της ευρωζώνης φαίνεται να ανακτά τα βήματά της

Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ), εξέλιξη σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος στις χώρες με ευρώ, σε %.

Πρόβλεψη (από το 2022)

Τώρα, βέβαια, ο Τζεντιλόνι ορθά τόνισε ότι οι οικονομίες της ΕΕ δεν έχουν ακόμη ξεπεράσει το πρόβλημα. Οι κίνδυνοι παραμένουν όπου και αν κοιτάξει το μάτι.

Για παράδειγμα, μετά το τέλος των περιορισμών του Covid, η Κίνα θα μπορούσε να αμφισβητήσει το υγροποιημένο φυσικό αέριο των Ευρωπαίων, το οποίο αγοράζουν παντού ως υποκατάστατο του ρωσικού φυσικού αερίου. Αυτό θα προκαλούσε εκ νέου αύξηση των τιμών της ενέργειας. Ο πόλεμος στην Ουκρανία θα μπορούσε να κλιμακωθεί περαιτέρω, θα μπορούσαν να έρθουν περισσότεροι πρόσφυγες και οι ΗΠΑ και η Κίνα θα μπορούσαν να συγκρουστούν ακόμη πιο βίαια στην Ταϊβάν ή αλλού. Και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα μπορούσε ξαφνικά να εγκαταλειφθεί από το θάρρος στη μάχη κατά του πληθωρισμού και να λυγίσει κάτω από την πολιτική πίεση.

Όλα αυτά δεν μπορούν να αποκλειστούν. Ωστόσο, είναι καιρός οι υπουργοί Οικονομικών της ΕΕ να εγκαταλείψουν την κατάσταση δημοσιονομικής έκτακτης ανάγκης και να αποκαταστήσουν τον προϋπολογισμό τους σύμφωνα με τους συνήθεις κανόνες.

Διαφορετικά, κινδυνεύουν με μια κρίση που οι ίδιοι θα προκαλέσουν αυτή τη φορά. 

Η ουσία είναι ότι μετά την πανδημία και την ενεργειακή βοήθεια, τα βουνά χρέους των κρατών μελών έχουν αυξηθεί σημαντικά. Στο τέλος του 2021, η Ρώμη όφειλε στους πιστωτές της συνολικά 2678 δισεκατομμύρια ευρώ. Αυτό αντιστοιχούσε στο 150% του ΑΕΠ.

Αργά ή γρήγορα, θα τεθεί ξανά το ερώτημα αν αυτό το χρέος είναι ακόμη βιώσιμο για την Ιταλία. Και αυτό θα γίνει ακόμη πιο επείγον όσο περισσότερο η ΕΚΤ αυξάνει τα βασικά επιτόκια. Οι μεγάλες λήξεις δίνουν στη Ρώμη λίγο χρόνο, αλλά δεν εξαλείφουν το πρόβλημα.

Τώρα η Επιτροπή θέλει να απενεργοποιήσει τη ρήτρα εξαιρέσεων στο τέλος του έτους, αλλά να θέσει σε ισχύ νέους δημοσιονομικούς κανόνες αντί των παλαιών.

Αυτές, σύμφωνα με ένα πρώτο έγγραφο της Επιτροπής του Νοεμβρίου, υποτίθεται ότι θα έδιναν στις υπερχρεωμένες χώρες περισσότερο χρόνο, θα έκαναν τη μείωση του χρέους πιο ατομική και θα έδιναν στην Επιτροπή μεγαλύτερη επιρροή.

Αλλά τελικά, οι κυβερνήσεις πρέπει να βάλουν οι ίδιες σε τάξη τους προϋπολογισμούς τους. 

Το να κλαψουρίζεις στις Βρυξέλλες και να ελπίζεις σε κονδύλια της ΕΕ και ήπιους κανόνες της ΕΕ δεν αποτελεί εναλλακτική λύση για να αντιμετωπίσεις τους ψηφοφόρους σου με τη δημοσιονομική αλήθεια ότι δεν μπορείς να ζεις μακροπρόθεσμα πέρα από τις δυνατότητές σου.