Η Διπλωματία των Σεισμών δεν αποδίδει

Ο καταιγισμός της διπλωματίας της βοήθειας μετά τους δύο μεγάλους σεισμούς στην Τουρκία κατέρριψε τις απεικονίσεις της Άγκυρας για φίλους και εχθρούς, καθώς χώρες που θεωρήθηκαν "εχθροί" έσπευσαν να βοηθήσουν στην αναζήτηση επιζώντων και να προσφέρουν ανθρωπιστική βοήθεια.  Άρθρο του Al Monitor

Οι ισλαμιστές της Τουρκίας υποστήριζαν την άποψη ότι μόνο οι μουσουλμάνοι μπορούν να είναι αληθινοί αδελφοί μεταξύ τους, ενώ οι εθνικιστές προωθούσαν το μάντρα ότι "οι Τούρκοι δεν έχουν άλλους φίλους εκτός από τους Τούρκους". Αντλώντας από τέτοια συναισθήματα στη βάση τους, το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης και ο σύμμαχός του, το Κόμμα Εθνικιστικού Κινήματος, συνέχισαν να επιτίθενται στους "εξωτερικούς εχθρούς", συχνά ως αντιπερισπασμό από τα εσωτερικά προβλήματα.

Σίγουρα, το ξέσπασμα της διεθνούς υποστήριξης είναι απίθανο να οδηγήσει σε νέες σελίδες σε όλες τις ταραγμένες εξωτερικές σχέσεις της Τουρκίας, αλλά έδειξε ότι οι εχθρότητες δεν μπορούν να διαρκέσουν για πάντα. Οι δύο σεισμοί, που σημειώθηκαν με διαφορά εννέα ωρών στις 6 Φεβρουαρίου, προκάλεσαν κολοσσιαίες ζημιές σε 10 επαρχίες της νοτιοανατολικής Τουρκίας, με τον αριθμό των νεκρών να ξεπερνά τους 35.000 την Τετάρτη.

Μια από τις πιο εντυπωσιακές χειρονομίες υποστήριξης ήρθε από την Αρμενία, η οποία δεν έχει επίσημους διπλωματικούς δεσμούς με την Τουρκία και έχασε έναν πόλεμο για τον αμφισβητούμενο θύλακα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ από το υποστηριζόμενο από την Τουρκία Αζερμπαϊτζάν το 2020. Για πρώτη φορά μετά από τρεις και πλέον δεκαετίες, η Τουρκία άνοιξε τα σύνορα το Σάββατο για να επιτρέψει την είσοδο αρμενικών φορτηγών που μετέφεραν ανθρωπιστική βοήθεια και διασώστες. Το ξεπάγωμα συνεχίστηκε την Τετάρτη, καθώς ο υπουργός Εξωτερικών της Αρμενίας Αραράτ Μιρζογιάν επισκέφθηκε την πληγείσα από τον σεισμό πόλη Αντιαμάν. 

Η Τουρκία και η Αρμενία είχαν ήδη ξεκινήσει συνομιλίες εξομάλυνσης πριν από την καταστροφή, αλλά το πολιτικό κλίμα της Τουρκίας παραμένει μακριά από την προώθηση φιλικών συναισθημάτων προς την Αρμενία. Και οι συνομιλίες είναι βέβαιο ότι θα μείνουν στάσιμες αν δεν επιλυθούν βασικά σημεία διαφωνίας, όπως οι δρόμοι μεταφοράς και το καθεστώς του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. 

Παρ' όλα αυτά, η βοήθεια της Αρμενίας από τον σεισμό έχει αναδειχθεί ως ευκαιρία για δημόσια διπλωματία - και η επίσκεψη του Μιρζογιάν στο Adiyaman ήταν μια καλή αρχή.

Εν τω μεταξύ, το Αζερμπαϊτζάν, το οποίο αντιτίθεται στην τουρκο-αρμενική εξομάλυνση πριν σφραγίσει μια συνολική ειρηνευτική συμφωνία με την Αμένια, έστειλε τη μεγαλύτερη ξένη ομάδα - σχεδόν 900 άτομα - για να βοηθήσει με τις προσπάθειες διάσωσης και ανακούφισης στη ζώνη της καταστροφής.

Η Ελλάδα ξεχωρίζει ως ένας άλλος γείτονας που έσπευσε να βοηθήσει παρά τις παρατεταμένες εντάσεις με την Τουρκία για τις εδαφικές διαφορές στο Αιγαίο και τις επανειλημμένες απειλές του Ερντογάν ότι ο τουρκικός στρατός "μπορεί ξαφνικά να έρθει σε εσάς μια νύχτα". Ο Ερντογάν συνέχισε να ανταγωνίζεται την Ελλάδα, ακόμη και όταν προσπαθούσε να εξομαλύνει τις σχέσεις του με την Αίγυπτο, το Ισραήλ, τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα - προφανώς για να ικανοποιήσει την ανάγκη του για έναν "εξωτερικό εχθρό" ενόψει των εκλογών που θα γίνουν το αργότερο τον Ιούνιο. 

Ο υπουργός πολιτικής προστασίας της Ελλάδας ηγήθηκε προσωπικά της παράδοσης ανθρωπιστικών προμηθειών στην Τουρκία. Ο υπουργός Εξωτερικών της, Νίκος Δένδιας, επισκέφθηκε το Hatay - μία από τις χειρότερα πληγείσες επαρχίες - μαζί με τον Τούρκο ομόλογό του, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, την περασμένη εβδομάδα. "Δεν χρειάζεται να περιμένουμε φυσικές καταστροφές για να βελτιώσουμε τις σχέσεις μας", δήλωσε ο Δένδιας, ενώ ο Τσαβούσογλου εξέφρασε την ελπίδα "να επιλύσουμε τις διαφωνίες μέσω διαλόγου και με ειλικρινή τρόπο". 

Οι Έλληνες διασώστες κέρδισαν μεγάλη ευγνωμοσύνη από το τουρκικό κοινό για τη διάσωση ζωών μέσα στα συντρίμμια, αλλά πρέπει να αναγνωρίσει κανείς ότι αυτό δεν είναι αρκετό για να γυρίσει μια νέα σελίδα στις διμερείς σχέσεις που είναι γεμάτες με μια σειρά από μακροχρόνια προβλήματα, συμπεριλαμβανομένων των εδαφικών διαφορών, του Κυπριακού και των ισχυρισμών της Άγκυρας ότι η Ελλάδα έχει στρατιωτικοποιήσει νησιά κοντά στις τουρκικές ακτές. 

Επιπλέον, η Τουρκία δεν ήταν και τόσο φιλόξενη στη βοήθεια των Ελληνοκυπρίων. Η προσφορά τους να στείλουν μια ομάδα έρευνας και διάσωσης απορρίφθηκε ευγενικά.

Το Ισραήλ, το οποίο πρόσφατα αποκατέστησε τους δεσμούς του με την Τουρκία, κάνει επίσης χρήση της διπλωματίας του σεισμού. Ο πρόεδρος του Ισραήλ Ισαάκ Χέρτσογκ τηλεφώνησε στον Ερντογάν λίγο μετά τον πρώτο σεισμό και ο υπουργός Εξωτερικών Ελί Κοέν συναντήθηκε με τον Τούρκο πρόεδρο στην Άγκυρα την Τρίτη - όλα αυτά ενώ μια ισραηλινή ομάδα διάσωσης 450 ατόμων έβαλε το στίγμα της στις αγωνιώδεις προσπάθειες να ανασύρει επιζώντες από τα συντρίμμια. Όλα αυτά τα βήματα αναμένεται να προσθέσουν δυναμική στη διαδικασία εξομάλυνσης που ξεκίνησε επίσημα στα τέλη Δεκεμβρίου, όταν η νέα πρέσβειρα του Ισραήλ στην Άγκυρα παρουσίασε τα διαπιστευτήριά της στον Ερντογάν.

Οι σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ, όπως η Γαλλία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες έχουν συχνά έρθει σε αντιπαράθεση με τον Ερντογάν, προσέφεραν επίσης υποστήριξη, όπως και η Φινλανδία και η Σουηδία, των οποίων οι αιτήσεις ένταξης στο ΝΑΤΟ εμποδίζονται από την Τουρκία.

Η Κίνα, της οποίας η μεταχείριση της ουιγούρικης κοινότητας έχει συχνά επισκιάσει τις διμερείς σχέσεις, κέρδισε τις τουρκικές καρδιές στέλνοντας 467 διασώστες και εξοπλισμό υψηλής τεχνολογίας.

Η Ρωσία, της οποίας οι δεσμοί με την Τουρκία ήταν ένα μείγμα συνεργασίας και σύγκρουσης, έστειλε μια ομάδα διάσωσης 401 ατόμων - την πέμπτη μεγαλύτερη μετά από εκείνες του Αζερμπαϊτζάν, της Ισπανίας, της Κίνας και του Ισραήλ. 

Ο Νετσιρβάν Μπαρζανί, πρόεδρος της περιφερειακής κυβέρνησης του Κουρδιστάν στο Ιράκ - και ο οποίος απολαμβάνει στενούς δεσμούς με την Άγκυρα, αλλά συχνά αισθάνεται τη θερμότητα των τουρκικών στρατιωτικών επιχειρήσεων στο έδαφος του Κουρδιστάν - ταξίδεψε επίσης στην περιοχή που επλήγη από τον σεισμό για να δείξει αλληλεγγύη. 

Ωστόσο, η καταστροφή απέτυχε να προκαλέσει κάποιο ξεπάγωμα στη στάση της Τουρκίας στη Συρία, οι βόρειες περιοχές της οποίας, συμπεριλαμβανομένης της ελεγχόμενης από την Τουρκία Αφρίν, υπέστησαν επίσης εκτεταμένους θανάτους και καταστροφές από τους σεισμούς. 

Η Άγκυρα αρνήθηκε να αφήσει τους Σύρους να περάσουν στην Τουρκία, αλλά συμφώνησε να ανοίξει εκ νέου δύο συνοριακά περάσματα για τρεις μήνες, εκτός από αυτό στα σύνορα με την Ιντλίμπ, ώστε να επιτραπεί η ροή της συντονισμένης από τον ΟΗΕ ανθρωπιστικής βοήθειας. Και τα τρία συνοριακά περάσματα ανοίγουν προς τις περιοχές που ελέγχονται από τους αντάρτες, ενώ εκείνα που ελέγχονται από τη συριακή κυβέρνηση και εκείνα που ανοίγουν προς τις περιοχές που ελέγχονται από τους Κούρδους παραμένουν κλειστά. 

Οι αυτοκινητοπομπές βοήθειας από τα βορειοανατολικά που διοικούνται από τους Κούρδους παρεμποδίζονταν επί ημέρες από τους υποστηριζόμενους από την Τουρκία αντάρτες προτού μπορέσουν να φθάσουν στις σεισμόπληκτες περιοχές στα βορειοδυτικά, με κουρδικές πηγές να κατηγορούν την Τουρκία. Εν ολίγοις, η Άγκυρα δεν επέτρεψε καμία κίνηση που θα μπορούσε να επηρεάσει το status quo στο Αφρίν ή στο Ιντλίμπ που ελέγχεται από τους τζιχαντιστές.

Αυτή η προοπτική υποδηλώνει ότι η αίσθηση του κοινού πόνου απέτυχε να παράγει οποιαδήποτε τουρκική μετριοπάθεια έναντι της Συρίας και ότι παραμένουν σκληρές προϋποθέσεις στις προσπάθειες που γίνονται με ρωσική διαμεσολάβηση για την αποκατάσταση των σχέσεων μεταξύ της Άγκυρας και της Δαμασκού. 

Σημειωτέον, οι κατεστραμμένες από τον σεισμό τουρκικές επαρχίες φιλοξενούν μεγάλο αριθμό Σύρων προσφύγων, οι οποίοι αντιμετωπίζουν τώρα νέα δυστυχία και αβεβαιότητα. Καθώς η Άγκυρα προσπαθεί να καλύψει τις ανάγκες του πληγέντος πληθυσμού, οι Σύροι έχουν δεχθεί αυξανόμενη λαϊκή πίεση να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Τα αντι-προσφυγικά αισθήματα και η ρητορική μίσους ήταν ήδη σε υψηλά επίπεδα και πολλοί βλέπουν τώρα την καταστροφή ως μια ευκαιρία για να στείλουν τους πρόσφυγες πίσω.