Η δυναμική της Ινδίας στην Ασία

Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, η γεωπολιτική της περιοχής Ασίας-Ειρηνικού μετασχηματίστηκε ριζικά από την άνοδο της Κίνας και την αντίδραση των Ηνωμένων Πολιτειών σε αυτήν.

 Για τα ταχέως αναπτυσσόμενα και κρίσιμα τοποθετημένα έθνη της Ένωσης Κρατών Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN), η αναπροσαρμογή σε μια εξελισσόμενη διεθνή τάξη που καθορίζεται κυρίως από τον ανταγωνισμό Κίνας-ΗΠΑ έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα δύσκολη. Κατά συνέπεια, η ASEAN αναζήτησε μια περιφερειακή δύναμη "τρίτου μέρους" για να αντισταθμίσει τις αβεβαιότητες του ανταγωνισμού ΗΠΑ-Κίνας.

Αυτή η αναζήτηση νέων εταίρων έρχεται εν μέσω της αύξησης του προφίλ της Ινδίας στην παγκόσμια σκηνή. Σύμφωνα με το Τμήμα Οικονομικών και Κοινωνικών Υποθέσεων των Ηνωμένων Εθνών, ο πληθυσμός της Ινδίας μπορεί ήδη να έχει ξεπεράσει αυτόν της Κίνας. Από οικονομικής άποψης, η Ινδία απολαμβάνει κατά μέσο όρο 5,5% ετήσια ανάπτυξη μεταξύ 2002 και 2022, με τη Morgan Stanley να προβλέπει ότι το ΑΕΠ της θα μπορούσε να υπερδιπλασιαστεί από 3,5 τρισεκατομμύρια δολάρια σήμερα σε 7,5 τρισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το 2031. Η Ινδία έχει επίσης γίνει πιο σταθερή στο εσωτερικό της, με τα περιστατικά θρησκευτικής και καστικής βίας, τις τρομοκρατικές επιθέσεις και τις ταραχές να έχουν μειωθεί κατά τις δύο πρώτες δεκαετίες του αιώνα αυτού σε σύγκριση με τις δύο προηγούμενες δεκαετίες.

Οι σχέσεις μεταξύ της Ινδίας και της ASEAN βρίσκονται σε σταθερή άνοδο τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, αρχής γενομένης από το 1992, όταν η Ινδία εφάρμοσε την πολιτική της "Look East" και έγινε εταίρος τομεακού διαλόγου του μπλοκ της Νοτιοανατολικής Ασίας. Οι σχέσεις αυτές αναβαθμίστηκαν σε εταιρική σχέση διαλόγου και στρατηγική εταιρική σχέση το 1996 και το 2012, αντίστοιχα. Το 2014, το Νέο Δελχί αναμόρφωσε την πολιτική "Look East" και την ονόμασε εκ νέου "Act East", αναγνωρίζοντας την ανάγκη για έναν πιο ενεργό ρόλο στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού. Τον Νοέμβριο του 2022, σε αναγνώριση της 30ής επετείου των σχέσεων ASEAN-Ινδίας, η ASEAN παραχώρησε στην Ινδία το καθεστώς ενός ολοκληρωμένου στρατηγικού εταίρου στην αναμνηστική σύνοδο κορυφής ASEAN-Ινδίας στην Πνομ Πενχ της Καμπότζης.

Οι Νοτιοανατολικοί Ασιάτες μπορεί να αρχίσουν να βλέπουν την Ινδία ως έναν ευπρόσδεκτο εταίρο. Αυτό υποδηλώνεται στην πιο πρόσφατη έρευνα του Ινστιτούτου ISEAS-Yusof Ishak για την ελίτ της κοινής γνώμης της Νοτιοανατολικής Ασίας, με την Ινδία να αναδεικνύεται ως τρίτη επιλογή έκπληξη για έναν "τρίτο εταίρο" για την ASEAN, με την υποστήριξη του 11,3% των ερωτηθέντων, πίσω από την Ευρωπαϊκή Ένωση (42,9%) και την Ιαπωνία (26,6%). Η έρευνα έδειξε επίσης αύξηση των επιπέδων εμπιστοσύνης στην Ινδία σε όλες σχεδόν τις χώρες της ASEAN, με τη συνολική εμπιστοσύνη να εκτοξεύεται από 16,6% το 2022 σε 25,7% το 2023, με τα επίπεδα δυσπιστίας να μειώνονται επίσης παράλληλα.

Αυτό αποδίδεται στην αντίληψη της Ινδίας ως σημαντικού αδέσμευτου παίκτη, ιδίως υπό το πρίσμα του συνεχιζόμενου πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας και της θέσης της Ινδίας για σιωπηλή ουδετερότητα. Η Ινδία έχει επίσης επιδιώξει να ανταγωνιστεί την Κίνα για την ηγεσία του Παγκόσμιου Νότου, την υπόθεση του οποίου το Νέο Δελχί επιδιώκει να υπερασπιστεί ως επικεφαλής της G-20 φέτος. Από την πλευρά της Ινδίας, η ASEAN έχει προσδιοριστεί ως κεντρική για την ευρύτερη στρατηγική της προς τον Ινδο-Ειρηνικό.

Τόσο η Ινδία όσο και η ASEAN φαίνεται λοιπόν ότι προορίζονται για στενότερες σχέσεις στο μέλλον. Υπάρχουν πολλαπλοί τομείς μέσω των οποίων η Ινδία και η Νοτιοανατολική Ασία μπορούν να προωθήσουν την περαιτέρω δέσμευση, ο λιγότερο συζητημένος από τους οποίους είναι η ήπια ισχύς. Σίγουρα, σε σύγκριση με άλλους σημαντικούς παίκτες στην περιοχή, όπως οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία, η Ινδία βρίσκεται σε μάλλον μοναδική θέση όσον αφορά την προώθηση των δεσμών μεταξύ των ανθρώπων με την ASEAN, δίνοντας έμφαση στους ιστορικούς και πολιτιστικούς δεσμούς της με την περιοχή.

Μια μοναδική πτυχή της σχέσης Ινδίας-ASEAN είναι οι μακροχρόνιοι πολιτιστικοί δεσμοί που απολαμβάνουν και τα δύο μέρη. Εκτός από την Κίνα, καμία άλλη μεγάλη δύναμη στον Ινδο-Ειρηνικό δεν είχε τόσο μεγάλο πολιτιστικό αντίκτυπο στη Νοτιοανατολική Ασία όσο η Ινδία. Για περίπου 2.000 χρόνια, η ινδική θρησκεία, η λογοτεχνία, η γλώσσα, η αρχιτεκτονική και η τέχνη επηρέασαν τις κοινωνίες της Νοτιοανατολικής Ασίας, αναμειγνύοντας τις τοπικές πρακτικές και δημιουργώντας ξεχωριστούς πολιτισμούς.

Όπως και η Κίνα, η Ινδία προσπάθησε να αξιοποιήσει την κοινή πολιτιστική κληρονομιά και τους ιστορικούς δεσμούς της για να ενισχύσει τις διμερείς σχέσεις με τα έθνη της Νοτιοανατολικής Ασίας. Μια από τις πιο εξέχουσες στρατηγικές της ινδικής πολιτιστικής διπλωματίας έναντι της ASEAN ήταν η αποκατάσταση ναών σε όλη την περιοχή. Το ευρύτερο πλαίσιο για αυτό είναι οι αιώνες θρησκευτικών συνδέσεων μεταξύ της Ινδίας και της Νοτιοανατολικής Ασίας, με τον Ινδουισμό και τον Βουδισμό να μεταδίδονται από την πρώτη στη δεύτερη, οδηγώντας στην κατασκευή ναών, στούπας και παγόδων σε όλη την περιοχή. Αντιπροσωπεύοντας μια κληρονομιά πλούσιων πολιτιστικών συνδέσεων, η αποκατάσταση αυτών των ναών έχει αναδειχθεί σε ένα από τα πιο δημόσια πρόσωπα της ινδικής ήπιας ισχύος στη Νοτιοανατολική Ασία.

Η "διπλωματία των ναών" της Ινδίας ξεκίνησε ήδη από το 1992, όταν Ινδοί αρχαιολόγοι βοήθησαν στην αποκατάσταση του Angkor Wat και άλλων ναών του Angkor στην Καμπότζη. Έκτοτε, η ινδική κυβέρνηση έχει επίσης υποστηρίξει την αποκατάσταση των ναών My Son στο Βιετνάμ και των βουδιστικών παγόδων στη Μιανμάρ, συμπεριλαμβανομένου του ναού Ananda στο Μπαγκάν, του συγκροτήματος ναών Wat Phou στο Λάος και ορισμένων τμημάτων του ναού Preah Vihear στην Καμπότζη. Για τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας, η υποστήριξη της ινδικής κυβέρνησης στην αποκατάσταση σημαντικών πτυχών της εθνικής τους ταυτότητας παρέχει στους πολίτες και των δύο μερών την ευκαιρία να υιοθετήσουν τις κοινές αξίες και την κληρονομιά που μοιράζονται και οι δύο.

Η παρουσία της ινδικής διασποράς στη Νοτιοανατολική Ασία έχει επίσης παράσχει έναν άλλο φορέα για την πολιτιστική διπλωματία. Η εκτίμηση της ινδικής κυβέρνησης για τον ρόλο της διασποράς της στην εξωτερική πολιτική είναι σχετικά πρόσφατο φαινόμενο. Αμέσως μετά την ανεξαρτησία, η ινδική κυβέρνηση ακολούθησε μια προσέγγιση που δεν έδινε σημασία στους υπερπόντιους Ινδούς. Μόνο τη δεκαετία του 1990, μετά την οικονομική φιλελευθεροποίηση, η κυβέρνηση συνειδητοποίησε τη σημασία της διασποράς της, καθώς μόνο μέσω των εμβασμάτων από τους υπερπόντιους Ινδούς η Ινδία μπόρεσε να επιβιώσει από την τότε κρίση του ισοζυγίου πληρωμών της. Έκτοτε, οι πιο πρόσφατες ινδικές κυβερνήσεις έχουν ασχοληθεί ακόμη πιο σοβαρά με την αξιοποίηση της διασποράς της ως μορφή ήπιας ισχύος.

Στην περίπτωση της ινδικής διασποράς της Νοτιοανατολικής Ασίας, οι περισσότεροι που βρίσκονται σήμερα στην περιοχή παραμένουν κληρονομιά της αποικιοκρατίας, καθώς συγκεντρώνονται σε μεγάλο βαθμό στις πρώην βρετανικές αποικίες της Μιανμάρ, της Μαλαισίας και της Σιγκαπούρης (όπου αποτελούν το 5%, 8% και 7% του πληθυσμού, αντίστοιχα). Οι μελετητές έχουν επισημάνει αυτές τις κοινότητες ως ανεκτίμητα εργαλεία ήπιας ισχύος για το Νέο Δελχί, παρόμοια με τον τρόπο με τον οποίο η υπερπόντια κινεζική κοινότητα συνέβαλε στη διευκόλυνση των πρώτων οικονομικών δεσμών μεταξύ της Κίνας και των εθνών της Νοτιοανατολικής Ασίας.

Σε σύγκριση με τους Κινέζους της Νοτιοανατολικής Ασίας, ωστόσο, η ινδική διασπορά στη Νοτιοανατολική Ασία δεν έχει γενικά οικονομική επιρροή. Σε χώρες όπως η Μαλαισία και η Μιανμάρ, αυτό οφείλεται εν μέρει σε πολιτικές περιθωριοποίησης από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις τους. Από πολιτική άποψη, οι Ινδοί διαδραματίζουν πιο σημαντικό ρόλο, με εξέχοντες εθνοτικούς Ινδούς τόσο στην κυβέρνηση όσο και στην κοινωνία των πολιτών σε χώρες όπως η Μαλαισία και η Σιγκαπούρη. Παρά τις ποικίλες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες της ινδικής διασποράς της Νοτιοανατολικής Ασίας, οι μελετητές υποστηρίζουν ότι εξακολουθούν να διατηρούν τη δυνατότητα να λειτουργήσουν ως γέφυρα μεταξύ της Ινδίας και της περιοχής. Αντίθετα, οι μελετητές έχουν ζητήσει μια πιο περιεκτική προσέγγιση στις επαφές του Νέου Δελχί με τη διασπορά στη Νοτιοανατολική Ασία, αντί για την παραδοσιακή εστίαση σε επιτυχημένα τμήματα της κοινωνίας της διασποράς. Με τον τρόπο αυτό, υποστηρίζουν οι μελετητές, η Ινδία θα μπορέσει να καλλιεργήσει πραγματικά πολιτιστικούς δεσμούς.

Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν εμπόδια στην προώθηση βαθύτερων σχέσεων μεταξύ της Ινδίας και της ASEAN. Μεταξύ αυτών είναι η συνεχιζόμενη αποστροφή του Νέου Δελχί προς το οικονομικό άνοιγμα. Η έξοδος της Ινδίας από τη μεγαλεμπορική συμφωνία της Περιφερειακής Συνολικής Οικονομικής Εταιρικής Σχέσης (RCEP) τον Νοέμβριο του 2019 αποτέλεσε σημαντικό πλήγμα για τους υποστηρικτές της περιφερειακής οικονομικής ολοκλήρωσης. Ο αποκλεισμός από την RCEP έχει αποκλείσει την Ινδία από το να συμβάλει στη διαμόρφωση της εμπορικής αρχιτεκτονικής της περιοχής Ασίας-Ειρηνικού ή να ενσωματώσει την Ινδία στην πολυμερή τάξη υπό την ηγεσία της ASEAN εντός της περιοχής. Σε μια εποχή που οι πολυεθνικές επιδιώκουν να διαφοροποιήσουν τις παραγωγικές τους βάσεις μακριά από την Κίνα, παρουσιάζονται ευκαιρίες για μεγαλύτερη ολοκλήρωση μεταξύ της Ινδίας και του κόμβου της αλυσίδας αξίας της ASEAN.

Επιπλέον, η αυξανόμενη εξομάλυνση της ιδεολογίας Hindutva στην Ινδία, που συνδέεται με τον Narendra Modi και το κυβερνών κόμμα του Bharatiya Janata (BJP), έχει δημιουργήσει στο παρελθόν επιπλοκές με τη Μαλαισία και την Ινδονησία, που αποτελούν τη μουσουλμανική πλειοψηφία, και οι δύο ιδρυτικά μέλη της ASEAN. Η θρησκευτική βία μεταξύ Ινδουιστών και Μουσουλμάνων στο Νέο Δελχί τον Φεβρουάριο του 2020 προκάλεσε διαμαρτυρίες και καταδίκες από ισλαμικές ομάδες και στις δύο χώρες. Τον Ιούνιο του 2022, σχόλια ενός εκπροσώπου του BJP που θεωρήθηκαν ευρέως βλάσφημα από τους μουσουλμάνους προκάλεσαν διαμαρτυρίες από τις κυβερνήσεις της Μαλαισίας και της Ινδονησίας, οι οποίες κάλεσαν τους αντίστοιχους Ινδούς πρεσβευτές τους για να υποβάλουν επίσημα παράπονα.

Επιπλέον, η μακρά ιστορία της εμπλοκής του BJP με τις κοινότητες της διασποράς κινδυνεύει να διευκολύνει αυτό που ένας μελετητής με έδρα τη Σιγκαπούρη περιέγραψε ως εξάπλωση του "ινδουιστικού υπερεθνικισμού", θέτοντας κινδύνους για την κοινωνική συνοχή των πολυπολιτισμικών κοινωνιών με μεγάλες ινδικές διασπορές, όπως η Σιγκαπούρη και η Μαλαισία. Σε αυτή την περίπτωση, οι διασπορικές διασυνδέσεις δεν θα θεωρούνται πλέον από τις κυβερνήσεις της ASEAN ως εργαλεία για την οικοδόμηση στενότερων σχέσεων, αλλά ως πραγματικές δυνητικές απειλές για την εγχώρια σταθερότητα.

Πηγή :The Diplomat