Η οικονομία της Τουρκίας "βράζει"

Η οικονομία της Τουρκίας είναι σε ρήξη.  Ο δραματικός πληθωρισμός και η κατάρρευση της λίρας ωθούν εκατομμύρια Τούρκους στο χείλος της οικονομικής καταστροφής και χτυπούν εργοστάσια, αγρότες και λιανοπωλητές σε ολόκληρη τη χώρα.

 Πάνω από τα δύο τρίτα των ανθρώπων στην Τουρκία δυσκολεύονται να πληρώσουν για φαγητό και να καλύψουν το ενοίκιο τους, σύμφωνα με έρευνα του Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών Yöneylem, τροφοδοτώντας την αύξηση των ψυχικών ασθενειών και του χρέους.

 Αλλά δεν ήταν πάντα έτσι.  Η τουρκική οικονομία γνώρισε άλματα τις τελευταίες δύο δεκαετίες, σημειώνοντας μέση ετήσια αύξηση του ΑΕΠ 5,8% μεταξύ 2002 και 2021.

 Λοιπόν, τι πήγε στραβά;

 «Σπειροειδής υποτίμηση»

 Ρωτήστε όποιον πηγαίνει στην Τουρκία χρόνο με τον χρόνο και θα σας πουν ότι η τουρκική λίρα έχει πρόβλημα.  Ξεκινώντας το 2013, το νόμισμα μειώνεται σταθερά σε αξία, με αποτέλεσμα να καταβυθιστούν   κατά τους τελευταίους 12 μήνες.

 Τον Σεπτέμβριο του 2021, 1 δολάριο ΗΠΑ άξιζε περίπου 8 τουρκικές λίρες, ωστόσο μέχρι τον Οκτώβριο του 2022 αυτό έχει μειωθεί σχεδόν σε 19.

 Μία από τις κύριες συνέπειες αυτής της υποτίμησης είναι ο πληθωρισμός -.

 Όταν τα νομίσματα πέφτουν σε αξία, τα πράγματα που φέρνουν από το εξωτερικό γίνονται πιο ακριβά.  Με τις περισσότερες χώρες να εισάγουν αγαθά, όπως καύσιμα, υλικά ή τεχνολογία, τα ασθενέστερα νομίσματα σημαίνουν υψηλότερες τιμές.

 Αυτό τροφοδότησε πληθωρισμό ρεκόρ στην Τουρκία -- μεταξύ των υψηλότερων ποσοστών στην Ευρώπη.

 Το Τουρκικό Στατιστικό Ινστιτούτο ανέφερε τον Οκτώβριο ότι ο πληθωρισμός έφτασε σε υψηλό 24 ετών στο 85,51%, αν και πολλοί ισχυρίστηκαν ότι το πραγματικό ποσοστό είναι πιθανότατα ακόμη υψηλότερο.  Ο ανεξάρτητος αναλυτής ENAG εκτίμησε ότι ο ετήσιος πληθωρισμός ΔΤΚ ήταν στην πραγματικότητα 176,0% τον προηγούμενο μήνα.

 Οι τουρκικές επιχειρήσεις έχουν χτυπηθεί από την πτώση της αξίας της λίρας, η οποία έχει προκαλέσει αύξηση του κόστους παραγωγής, ενώ οι μισθοί των ανθρώπων έχουν εξαντληθεί επειδή μπορούν πλέον να αγοράζουν λιγότερα με τα χρήματά τους.

 «Η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη για τους ειδικευμένους εργαζόμενους», λέει ο Δρ Τζεμ Ουβάτ, λέκτορας οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Γκρίνουιτς, οδηγώντας σε μια καταστροφική «διαρροή εγκεφάλων» εκτός Τουρκίας.

 Η απώλεια τέτοιων ταλέντων έχει «τη δυνατότητα να βλάψει την οικονομία της Τουρκίας για πολύ στο μέλλον, με την οικονομία να χάνει τις θέσεις εργασίας και τις επιχειρήσεις που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν αυτά τα άτομα», λέει.

"Η οικονομία βράζει"

Ωστόσο, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες.

Σύμφωνα με τον Δρ Oyvat, η ισχυρή αύξηση του ΑΕΠ που γνώρισε η Τουρκία τις τελευταίες δεκαετίες δεν ήταν εξαρχής "καν βιώσιμη".

Κάποια από αυτά οφείλονται σε βαθύτερα διαρθρωτικά ζητήματα, όπως το μεγάλο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της Τουρκίας, που σημαίνει ότι εισάγει περισσότερα από ό,τι εξάγει, ωστόσο και κάτι άλλο παίζει ρόλο: τα επιτόκια.

Όταν οι οικονομίες αναπτύσσονται με ταχείς ρυθμούς, οι αυξήσεις των επιτοκίων χρησιμοποιούνται συχνά από τις κεντρικές τράπεζες για να δροσίσουν την οικονομία. Αυτό το κάνουν αυξάνοντας το κόστος δανεισμού χρημάτων, γεγονός που μειώνει την οικονομική δραστηριότητα.

Στην Τουρκία, ωστόσο, συνέβη το αντίθετο. Τα επιτόκια διατηρήθηκαν πολύ χαμηλά από την Τουρκική Κεντρική Τράπεζα, οδηγώντας την οικονομία σε ανεξέλεγκτη πορεία.

Η εμπιστοσύνη στην οικονομία έχει σχεδόν καταρρεύσει ως αποτέλεσμα, ενώ ξένοι και ντόπιοι επενδυτές έχουν αποσύρει τα χρήματά τους από την Τουρκία λόγω της ελεύθερης πτώσης της λίρας. 

Τα χαμηλά επιτόκια οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στην "ανορθόδοξη" αντίληψη του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για τη νομισματική πολιτική, υποστηρίζει ο Ας. 

Στο παρελθόν, ο Ερντογάν κέρδισε τις εκλογές πλημμυρίζοντας την οικονομία με φθηνό χρήμα, λέει. "Αλλά τελικά υπάρχει ανταπόδοση".

Ο Ash ισχυρίζεται επίσης ότι τα χαμηλά επιτόκια ήταν "ευεργετικά" για τους "μεγάλους χρηματοδότες" του κόμματος AKP του Ερντογάν, όπως οι κατασκευαστικές εταιρείες και οι κτηματομεσίτες, οι οποίοι μπορούν να αποκομίσουν περισσότερα κέρδη από τα φθηνότερα δάνεια.

Ένα άλλο μέρος της ιστορίας είναι το "ισλαμικό υπόβαθρο" του Ερντογάν, λέει ο Ash. 

Ήταν ένας από τους πρώτους Τούρκους ηγέτες που πήγε σε θρησκευτική σχολή και έχει κληρονομήσει την αποστροφή του Ισλάμ προς την τοκογλυφία, η οποία θεωρεί τον δανεισμό χρημάτων με τόκο ως αμαρτία.

"Τελικά, είναι ένας συνδυασμός όλων αυτών των πραγμάτων", προσθέτει. 

Γιατί δεν αλλάζουν τα πράγματα;

Οι αξιωματούχοι στην Τουρκία γνωρίζουν τι συμβαίνει και έχουν επανειλημμένα επικρίνει το status quo. 

Ωστόσο, σε αντίθεση με την κατάσταση στις περισσότερες άλλες προηγμένες οικονομίες, η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας δεν είναι ανεξάρτητη από την κυβέρνηση, πράγμα που σημαίνει ότι είναι δύσκολο για αυτούς να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα.

Κάνοντας τα πράγματα χειρότερα, ο Ερντογάν έχει απολύσει πολλούς υπουργούς Οικονομικών και επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας "ουσιαστικά επειδή στάθηκαν απέναντί του" και αμφισβήτησαν τις αντισυμβατικές πολιτικές του, σύμφωνα με τον Ash. 

"Ο Ερντογάν κατηγορεί όλους τους άλλους", δήλωσε στο Euronews. "Έχει μια ομάδα ανθρώπων γύρω του που είναι yes men. Δεν λένε την αλήθεια στην εξουσία. Είναι σαν τα καινούργια ρούχα του αυτοκράτορα"

Η συγκέντρωση της εξουσίας στα χέρια του Τούρκου προέδρου βρίσκεται στην καρδιά αυτού του ζητήματος.

"Τα πρώτα 10 χρόνια της διακυβέρνησης του ΑΚΡ, είχαν αρκετά ορθόδοξες πολιτικές και η κυβέρνηση ήταν περισσότερο μια ευρεία κοινότητα", λέει ο Ας. "Τώρα είναι ουσιαστικά μόνο ο Ερντογάν και όλα τα άλλα κέντρα εξουσίας εντός του κόμματος έχουν εκτοπιστεί".

"Δεν υπάρχουν πλέον έλεγχοι και ισορροπίες", προσθέτει.

Τίποτα από αυτά δεν έχει ξεχαστεί από τον πληθυσμό της Τουρκίας.

Ο Ερντογάν και το κόμμα ΑΚΡ έχουν πέσει κατακόρυφα στις δημοσκοπήσεις καθώς η οικονομία έχει επιδεινωθεί, χάνοντας τον έλεγχο των δύο μεγάλων πόλεων της Τουρκίας, της Κωνσταντινούπολης και της Άγκυρας, στις τοπικές εκλογές του 2019.

"Οι άνθρωποι είναι αρκετά αναστατωμένοι", δήλωσε ο Ας. "Βλέπουν το δικό τους βιοτικό επίπεδο να μειώνεται".

Η ημέρα της κρίσης για τον Ερντογάν έρχεται το 2023, όταν η Τουρκία πρόκειται να διεξαγάγει εθνικές εκλογές, αν και υπάρχει πιθανότητα να αλλάξει τα πράγματα, ιδίως με τη χρήση των δημόσιων δαπανών.

"Ο Ερντογάν μπορεί να ρίξει πολλά χρήματα για να θωρακίσει ορισμένα τμήματα του πληθυσμού, όπως οι συνταξιούχοι, όσοι λαμβάνουν κοινωνικές παροχές [και] οι εργαζόμενοι στον δημόσιο τομέα", εξήγησε ο Ας. "Σίγουρα θα χρησιμοποιήσει τον προϋπολογισμό για να βοηθήσει εκείνους που θεωρεί ότι είναι το κλειδί για να κερδίσει τις εκλογές".

Ο νόμιμος κατώτατος μισθός διπλασιάστηκε πρόσφατα στην Τουρκία υπό το πρίσμα της εκτόξευσης του πληθωρισμού στα ύψη. 

Παρόλα αυτά, οι μακροπρόθεσμες προοπτικές για την κυβέρνησή του θα είναι αμυδρές αν οι δημοσκοπήσεις παραμείνουν χαμηλές και οι οικονομικές πολιτικές του δεν αλλάξουν.

"Είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς τις εκλογές", δήλωσε ο Ας. "Αλλά αυτή θα είναι η πιο σκληρά μαχόμενη ψηφοφορία των τελευταίων 20 ετών. "Το διακύβευμα είναι υψηλό, ο Ερντογάν έχει πολλά να χάσει".

"Θα έχει ενδιαφέρον", πρόσθεσε.

Πηγή: https://www.euronews.com/2022/11/09/everything-is-overheating-why-is-turkeys-economy-in-such-a-mess