Επι ξύλου κρεμάμενη η Τουρκική Οικονομία

Η οικονομία της Τουρκίας βρίσκεται σε κατάσταση διάλυσης. Ο ανεξέλεγκτος πληθωρισμός και η κατάρρευση της λίρας έχουν ωθήσει εκατομμύρια Τούρκους στο χείλος της οικονομικής καταστροφής και έχουν πλήξει εργοστάσια, αγρότες και λιανοπωλητές σε όλη τη χώρα.

Σύμφωνα με έρευνα του Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών Yöneylem, περισσότερα από τα δύο τρίτα των ανθρώπων στην Τουρκία αγωνίζονται να πληρώσουν για τρόφιμα και να καλύψουν το ενοίκιο τους, τροφοδοτώντας μια έξαρση των ψυχικών ασθενειών και του χρέους.

Αλλά δεν ήταν πάντα έτσι. Η τουρκική οικονομία σημείωσε αλματώδη πρόοδο τις τελευταίες δύο δεκαετίες, με μέση ετήσια αύξηση του ΑΕΠ κατά 5,8% μεταξύ 2002 και 2021. 

Τι πήγε λοιπόν στραβά;

"Σπείρα υποτίμησης

Ρωτήστε οποιονδήποτε πηγαίνει στην Τουρκία χρόνο με το χρόνο, και θα σας πει ότι η τουρκική λίρα έχει πρόβλημα. Ξεκινώντας το 2013, η αξία του νομίσματος έπεφτε σταθερά, σημειώνοντας βουτιά τους τελευταίους 12 μήνες. 

Τον Σεπτέμβριο του 2021, 1 δολάριο ΗΠΑ άξιζε περίπου 8 τουρκικές λίρες, όμως μέχρι τον Δεκέμβριο του 2022, η αξία αυτή έχει εκτοξευθεί σε σχεδόν 19.  

Μία από τις κύριες συνέπειες αυτής της υποτίμησης είναι ο πληθωρισμός - και μάλιστα πολύς.

Όταν τα νομίσματα πέφτουν σε αξία, τα πράγματα που φέρνουν από το εξωτερικό γίνονται πιο ακριβά. Με τις περισσότερες χώρες να εισάγουν αγαθά, όπως καύσιμα, υλικά ή τεχνολογία, τα ασθενέστερα νομίσματα σημαίνουν υψηλότερες τιμές.

Αυτό έχει τροφοδοτήσει τον πληθωρισμό ρεκόρ στην Τουρκία -- από τα υψηλότερα ποσοστά στην Ευρώπη. 

Το Τουρκικό Στατιστικό Ινστιτούτο ανέφερε ότι ο πληθωρισμός έφτασε σε υψηλό 25ετίας, 85,5%, τον Οκτώβριο, αν και πολλοί έχουν υποστηρίξει ότι το πραγματικό ποσοστό είναι πιθανότατα ακόμη υψηλότερο. Ανεξάρτητοι αναλυτές της ENAG εκτίμησαν ότι ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ ήταν στην πραγματικότητα 176,0%. 

Οι τουρκικές επιχειρήσεις έχουν πληγεί από την πτώση της αξίας της λίρας, η οποία προκάλεσε την εκτίναξη του κόστους παραγωγής, ενώ οι μισθοί των ανθρώπων έχουν εξαντληθεί επειδή μπορούν πλέον να αγοράσουν λιγότερα με τα χρήματά τους.

"Η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη για τους ειδικευμένους εργαζόμενους", λέει ο Δρ Cem Oyvat, λέκτορας οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Greenwich, οδηγώντας σε μια καταστροφική "διαρροή εγκεφάλων".

Η απώλεια τέτοιων ταλέντων έχει "τη δυνατότητα να βλάψει την οικονομία της Τουρκίας για μεγάλο χρονικό διάστημα στο μέλλον, με την οικονομία να χάνει τις θέσεις εργασίας και τις επιχειρήσεις που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν αυτά τα άτομα", λέει.

Γιατί δεν αλλάζουν τα πράγματα στην Τουρκία;

Οι Τούρκοι αξιωματούχοι γνωρίζουν τι συμβαίνει και έχουν επανειλημμένα επικρίνει το status quo. 

Ωστόσο, σε αντίθεση με την κατάσταση στις περισσότερες άλλες προηγμένες οικονομίες, η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας δεν είναι ανεξάρτητη από την κυβέρνηση, πράγμα που σημαίνει ότι είναι δύσκολο να αντιμετωπίσει το πρόβλημα.

Κάνοντας τα πράγματα χειρότερα, ο Ερντογάν έχει απολύσει πολλούς υπουργούς Οικονομικών και επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας "ουσιαστικά επειδή του αντιστάθηκαν" και αμφισβήτησαν τις αντισυμβατικές πολιτικές του, σύμφωνα με τον Ash. 

"Ο Ερντογάν κατηγορεί όλους τους άλλους", δήλωσε στο Euronews. "Έχει μια ομάδα ανθρώπων γύρω του που είναι yes men. Δεν λένε την αλήθεια στην εξουσία. Είναι σαν τα καινούργια ρούχα του αυτοκράτορα".

Η συγκέντρωση της εξουσίας στα χέρια του Τούρκου προέδρου βρίσκεται στην καρδιά αυτού του ζητήματος.

"Τα πρώτα 10 χρόνια της διακυβέρνησης του ΑΚΡ, είχαν αρκετά ορθόδοξες πολιτικές και η κυβέρνηση ήταν περισσότερο μια ευρεία εκκλησία", λέει ο Ash. "Τώρα είναι ουσιαστικά μόνο ο Ερντογάν και όλα τα άλλα κέντρα εξουσίας εντός του κόμματος έχουν εκτοπιστεί".

"Δεν υπάρχουν πλέον έλεγχοι και ισορροπίες", προσθέτει.

Τίποτα από αυτά δεν έχει χαθεί στον πληθυσμό της Τουρκίας.

Ο Ερντογάν και το κόμμα ΑΚΡ έχουν πέσει κατακόρυφα στις δημοσκοπήσεις καθώς η οικονομία έχει επιδεινωθεί, χάνοντας τον έλεγχο των δύο μεγάλων πόλεων της Τουρκίας, της Κωνσταντινούπολης και της Άγκυρας, στις τοπικές εκλογές του 2019.

"Οι άνθρωποι είναι αρκετά αναστατωμένοι", δήλωσε ο Ας. "Βλέπουν το δικό τους βιοτικό επίπεδο να μειώνεται".

Η ημέρα της κρίσης για τον Ερντογάν έρχεται το 2023, όταν η Τουρκία πρόκειται να διεξαγάγει εθνικές εκλογές, αν και υπάρχει πιθανότητα να αλλάξει τα πράγματα, ιδίως με τη χρήση των δημόσιων δαπανών.

"Ο Ερντογάν μπορεί να ρίξει πολλά χρήματα για να απομονώσει ορισμένα τμήματα του πληθυσμού, όπως οι συνταξιούχοι, όσοι λαμβάνουν κοινωνικές παροχές [και] οι εργαζόμενοι στον δημόσιο τομέα", εξήγησε ο Ας. "Σίγουρα θα χρησιμοποιήσει τον προϋπολογισμό για να βοηθήσει εκείνους που θεωρεί ότι είναι το κλειδί για να κερδίσει τις εκλογές".

Ο νόμιμος κατώτατος μισθός διπλασιάστηκε πρόσφατα στην Τουρκία υπό το πρίσμα της ραγδαίας αύξησης του πληθωρισμού. 

Υπάρχει όμως ο κίνδυνος να καταφύγει και σε άλλες τακτικές.

Είναι ανησυχητικό ότι ο Τούρκος πρόεδρος έχει αρχίσει να καταπνίγει τις φωνές της αντιπολίτευσης, φυλακίζοντας τον Δεκέμβριο τον δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης Ekrem İmamoğlu για δήθεν "προσβολή" αξιωματούχων και συντάσσοντας αμφιλεγόμενους νόμους για τα μέσα ενημέρωσης που ποινικοποιούν την "παραπληροφόρηση".

Παρόλα αυτά, οι μακροπρόθεσμες προοπτικές για την κυβέρνησή του θα είναι αμυδρές αν οι δημοσκοπήσεις παραμείνουν χαμηλές και οι οικονομικές πολιτικές του δεν αλλάξουν.

"Είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς τις εκλογές", δήλωσε ο Ας. "Αλλά αυτή θα είναι η πιο σκληρά μαχόμενη ψηφοφορία των τελευταίων 20 ετών. "Το διακύβευμα είναι υψηλό, ο Ερντογάν έχει πολλά να χάσει".

"Θα έχει ενδιαφέρον", πρόσθεσε.