Πως κατέρρευσε η Τουρκία

Κωνσταντινούπολη , 20 Φεβρουαρίου (Reuters) - Το σχέδιο του Τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν για ταχεία ανοικοδόμηση μετά τους καταστροφικούς σεισμούς που συγκλόνισαν τη χώρα κινδυνεύει να προκαλέσει άλλη μια καταστροφή, αν δεν επανεξεταστούν προσεκτικά ο πολεοδομικός σχεδιασμός και η ασφάλεια των κτιρίων, λένε αρχιτέκτονες και μηχανικοί.

Λίγες ημέρες μετά τον χειρότερο σεισμό στη σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας, ο Ερντογάν υποσχέθηκε να ανοικοδομήσει τη νότια ζώνη καταστροφής μέσα σε ένα χρόνο, ένα εγχείρημα που συντηρητικές εκτιμήσεις ανεβάζουν στα 25 δισεκατομμύρια δολάρια και άλλοι εκτιμούν ότι θα είναι πολύ υψηλότερο.

Οι αρχές λένε ότι περισσότερες από 380.000 κατοικίες σε 105.794 κτίρια χρειάζονται επειγόντως κατεδάφιση ή έχουν καταρρεύσει, από τις 2,5 εκατομμύρια κατασκευές σε ολόκληρη την περιοχή.

Μια οικοδομική έκρηξη καθόρισε τη διακυβέρνηση δύο δεκαετιών του Ερντογάν, κατά τη διάρκεια της οποίας η κυβέρνησή του 

εισέπραξε περίπου 38 δισεκατομμύρια δολάρια από φόρους που συνδέονται με τον σεισμό, σύμφωνα με υπολογισμούς του Reuters. Ο φόρος, που εξακολουθεί να ισχύει, θα μπορούσε να προσφέρει γρήγορη χρηματοδότηση για να ξεκινήσουν οι προσπάθειες ανοικοδόμησης.

Αντιμέτωπη με εκλογές τον Ιούνιο, η κυβέρνηση του Ερντογάν έχει υποστεί κύμα επικρίσεων τόσο για την αντίδρασή της στην καταστροφή όσο και για τις πολυετείς πολιτικές που, όπως λένε πολλοί Τούρκοι, οδήγησαν στην τόσο εύκολη καταστροφή δεκάδων χιλιάδων κτιρίων.

Ο Ερντογάν είχε δηλώσει ότι η κυβέρνηση θα καλύψει τα ενοίκια όσων εγκαταλείπουν τις σεισμόπληκτες πόλεις. "Θα ανοικοδομήσουμε αυτά τα κτίρια μέσα σε ένα χρόνο και θα τα παραδώσουμε πίσω στους πολίτες", είπε.

Όμως οι ειδικοί πιστεύουν ότι πρέπει να επιβάλει προσεκτικά τα πρότυπα σεισμικής ασφάλειας και να χτίσει ασφαλέστερες κατασκευές στην περιοχή, η οποία εκτείνεται σε ένα από τα τρία ρήγματα που διασχίζουν την Τουρκία.

"Δεν είναι απαραίτητο μόνο να αντικατασταθούν τα κατεδαφισθέντα κτίρια, αλλά και να επανασχεδιαστούν οι πόλεις με βάση επιστημονικά δεδομένα, όπως να μην χτίζονται πάνω σε ρηξιγενείς γραμμές και να αντληθούν διδάγματα από τα λάθη του παρελθόντος", δήλωσε ο Esin Koymen, πρώην επικεφαλής του Επιμελητηρίου Αρχιτεκτόνων της Κωνσταντινούπολης.

"Η πρώτη προτεραιότητα είναι ο νέος σχεδιασμός και όχι η νέα οικοδόμηση".

ΠΆΝΩ ΑΠΌ 1 ΕΚΑΤΟΜΜΎΡΙΟ ΆΣΤΕΓΟΙ

Οι σεισμοί της 6ης Φεβρουαρίου, που έπληξαν και τη γειτονική Συρία, άφησαν άστεγους περισσότερους από ένα εκατομμύριο ανθρώπους και σκότωσαν πολύ περισσότερους από τον τελευταίο επίσημο απολογισμό των 46.000 ανθρώπων και στις δύο χώρες.

Κατέστρεψαν τη νότια Τουρκία μέσα στο καταχείμωνο, με θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια της νύχτας κοντά στο μηδέν, αφήνοντας πολλές σκηνές έκτακτης ανάγκης ανεπαρκείς για τους άστεγους. Περισσότεροι από 2 εκατομμύρια άλλοι εκκένωσαν την περιοχή που ήταν η πατρίδα περισσότερων από 13 εκατομμυρίων ανθρώπων.

Οι σεισμοί αποκάλυψαν την αστάθεια των υποδομών της Τουρκίας, είπαν οι ειδικοί, δεδομένου ότι κατέστρεψαν τόσο σύγχρονα όσο και αρχαία κτίρια, συμπεριλαμβανομένων νοσοκομείων, τζαμιών, εκκλησιών και σχολείων.

Ορισμένοι ανησυχούν τώρα ότι το φιλόδοξο χρονοδιάγραμμα της κυβέρνησης αφήνει λίγο χρόνο για να διορθώσει τα λάθη του παρελθόντος.

"Όταν λένε 'ξεκινάμε την κατασκευή σε ένα μήνα, την τελειώνουμε σε ένα χρόνο', χωρίς να υπάρχει η πολεοδομική εργασία, ειλικρινά, αυτό σημαίνει ότι η καταστροφή που βιώνουμε δεν έχει γίνει αντιληπτή", δήλωσε ο Nusret Suna, αναπληρωτής επικεφαλής του Επιμελητηρίου Πολιτικών Μηχανικών.

"Χρειάζονται μήνες για να γίνουν τα σχέδια πόλης ... είναι πολύ λάθος να αγνοούνται αυτά τα σχέδια".

Ο υπουργός Πολεοδομίας Murat Kurum δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι η κυβέρνηση θα εξετάσει λεπτομερείς γεωλογικές έρευνες στα σχέδια ανοικοδόμησης της πόλης και ότι θα διεξαχθούν διαγωνισμοί.

"ΦΙΛΙΚΈΣ ΕΤΑΙΡΕΊΕΣ"

Ο λογαριασμός για την ανοικοδόμηση σπιτιών, γραμμών μεταφοράς και υποδομών ανέρχεται σε περίπου 25 δισεκατομμύρια δολάρια ή 2,5% του ΑΕΠ, αναφέρει σε έκθεσή της η αμερικανική τράπεζα JPMorgan. Μια άλλη έκθεση της επιχειρηματικής ένωσης Turkonfed υπολόγισε τις ζημιές στις κατοικίες σε 70,8 δισ. δολάρια.

Και οι αναλυτές λένε ότι το κόστος θα μπορούσε να ξεπεράσει τις αρχικές εκτιμήσεις.

Επί 20 χρόνια στην εξουσία, ο Ερντογάν χρησιμοποίησε μεγάλα έργα ακινήτων για να προβάλλει την αυξανόμενη ευημερία της Τουρκίας. Οι δημόσιες και ιδιωτικές κατασκευές αύξησαν τις θέσεις εργασίας και το νέο απόθεμα κατοικιών και βοήθησαν τα ποσοστά του στις δημοσκοπήσεις.

Οι επικείμενες προεδρικές και βουλευτικές εκλογές, οι οποίες θα μπορούσαν να καθυστερήσουν λόγω του σεισμού, αποτελούν τη μεγαλύτερη πολιτική πρόκληση για τον Ερντογάν μέχρι σήμερα, δεδομένου ότι η κρίση του κόστους ζωής βάρυνε τους Τούρκους πολύ πριν από την καταστροφή.

Ορισμένοι επικριτές έχουν πει ότι το κράτος επιδείνωσε την κρίση αναθέτοντας "φιλικές" εταιρείες κερδοφόρες κατασκευαστικές συμβάσεις όλα αυτά τα χρόνια με αντάλλαγμα πολιτική και οικονομική υποστήριξη.

Ο Pinar Giritlioglu, επικεφαλής του Επιμελητηρίου Πολεοδομίας της Κωνσταντινούπολης, δήλωσε: "Δυστυχώς, το σύστημα των ρουσφετιών αντί της επιστήμης συνεχίζει να κυβερνά τα πάντα".

Η κυβέρνηση έχει υποσχεθεί να ερευνήσει οποιονδήποτε είναι ύποπτος για την ευθύνη της κατάρρευσης των κτιρίων και έχει συλλάβει δεκάδες άτομα μέχρι στιγμής.

ΑΝΤΙΣΕΙΣΜΙΚΆ ΚΤΊΡΙΑ

Αν και δεν υπάρχουν ασφαλή στοιχεία για τα περισσότερα από 20 εκατομμύρια κτίρια στη χώρα, ο πρώην υπουργός Πολεοδομίας Μεχμέτ Οζασέκι δήλωσε όταν ήταν στην εξουσία στα μέσα του 2018 ότι "πιθανότατα πάνω από το 50% όλων των κτιρίων" παραβιάζει τους κανονισμούς στέγασης. Το Υπουργείο Πολεοδομίας δεν απάντησε αμέσως σε ερωτήσεις σχετικά με τα τρέχοντα στοιχεία.

Οι πολιτικοί της αντιπολίτευσης κατηγορούν την κυβέρνηση Ερντογάν ότι δεν εφαρμόζει τους οικοδομικούς κανονισμούς και ότι ξοδεύει λανθασμένα τους ειδικούς φόρους που εισπράχθηκαν μετά τον τελευταίο μεγάλο σεισμό του 1999, προκειμένου να γίνουν τα κτίρια πιο ανθεκτικά στους σεισμούς.

Ο Ερντογάν έχει επανειλημμένα απορρίψει αυτά που αποκαλεί ψέματα της αντιπολίτευσης με σκοπό να παρεμποδίσει τις επενδύσεις.

Το 2018, η κυβέρνηση εξέδωσε αμνηστία για υφιστάμενα κτίρια που είχαν παραβιάσει τους κανόνες κατασκευής - έναντι αμοιβής, πρακτική που εφαρμόστηκε και υπό προηγούμενες κυβερνήσεις πριν από το 1999.

Ενώ ο κρατικός οργανισμός στέγασης TOKI έχτισε μόλις 1 εκατομμύριο αντισεισμικά σπίτια τις τελευταίες δύο δεκαετίες, περίπου το 5% των κτιρίων στην Τουρκία, ο ιδιωτικός τομέας έχτισε λίγο περισσότερα από 2 εκατομμύρια ανθεκτικά σπίτια κατά την ίδια περίοδο, σύμφωνα με τον υπουργό Πολεοδομίας Kurum.

Ρεπορτάζ: Ceyda Caglayan και Can Sezer- Γράφει : Parisa Hafezi- Επιμέλεια: Michael Georgy, Jonathan Spicer και Alex Richardson

Thomson Reuters Trust Principles