Είναι ο Γ Παγκόσμιος?

Ίσως να είναι πολύ νωρίς να χαρακτηριστεί αυτός ο πόλεμος σαν Παγκόσμιος 

Από τότε που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, οι σχολιαστές ανησυχούν ανοιχτά ότι η κλιμακούμενη σύγκρουση μπορεί να προκαλέσει τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο.  Στα μέσα Μαρτίου, ο Ουκρανός πρόεδρος Volodymyr Zelensky είπε στο NBC News ότι ένας τρίτος παγκόσμιος πόλεμος «ίσως έχει ήδη ξεκινήσει».  Ο πρώην πρωθυπουργός της Ουκρανίας, Oleksiy Honcharuck, προχώρησε παραπέρα, δηλώνοντας ότι «ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος… έχει ήδη ξεκινήσει».  Δυτικοί δημοσιογράφοι ακολούθησαν το παράδειγμά τους, με τον Bret Stephens να απαντά στην εισβολή της Ρωσίας γράφοντας: «Έτσι αρχίζει ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος» και ο βρετανικός Τύπος αναρωτιέται εάν «ο 3ος Παγκόσμιος Πόλεμος [είναι] πλέον πραγματικότητα στην Ευρώπη;».

 Με την πρώτη ματιά, αυτοί οι ισχυρισμοί φαίνονται υπερβολικοί.  Οι Πρώτοι και Β' Παγκόσμιοι Πόλεμοι κάλυψαν πολλές ηπείρους, ενώ η βάναυση εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία είναι ένας πόλεμος μεταξύ δύο χωρών.  Παρά τις παγκόσμιες δηλώσεις υποστήριξης προς τις ουκρανικές δυνάμεις, δεν έχει υπάρξει αντίστοιχη κίνηση όπως π.χ της Αγγλίας και της Γαλλίας να κηρύξουν πόλεμο στη Γερμανία δύο ημέρες μετά την εισβολή της στην Πολωνία την 1η Σεπτεμβρίου 1939. 

Ξένοι εθελοντές έχουν ξεχυθεί στην Ουκρανία από διάφορα δυτικά έθνη, αλλά αυτή η εξέλιξη είναι  πιο ανάλογο με τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο του 1936-1939, ο οποίος δεν ήταν μέρος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Μια ματιά στις ιστορικές καταβολές και στα λεκτικά χαρακτηριστικά ενός «παγκόσμιου πολέμου» ως έννοια υποδηλώνει ότι ένας Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος θα δημιουργηθεί μόνο όταν οι άνθρωποι συμφωνήσουν υποκειμενικά ότι έχει συμβεί .  Όσο η σύγκρουση παραμένει περιορισμένη στις σημερινές της παραμέτρους, η ονομασία της θα συνεχίσει να είναι ένας αγώνας αντιπαραθέσεων που οδηγείται από φόβους και φαντασιώσεις.

 Η έννοια του «παγκόσμιου πολέμου» εμφανίστηκε ακόμη και πριν από τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο. Ήδη από τον Ιούλιο του 1914, οι αμερικανικές εφημερίδες παρουσίαζαν πιθανούς ισχυρισμούς ότι «εάν η Σέρβια δεν συμμορφωθεί με το αυστριακό τελεσίγραφο, η Ευρώπη θα γίνει μάρτυρας ενός «παγκόσμιου πολέμου»». 

Περίπου το ίδιο.  καιρό, οι Γερμανοί φοβούνταν την έκρηξη ενός «Weltkrieg» και οι Γάλλοι ένα «guerre mondiale».

 Μετά τον πόλεμο, οι παρατηρητές το περιέγραψαν αναδρομικά με μια σειρά όρων που περιλαμβάνουν, αλλά δεν περιορίζονται σε, «παγκόσμιο πόλεμο».  

Οι αμερικανικές εφημερίδες ήταν γεμάτες με αναφορές στον «πρόσφατο παγκόσμιο πόλεμο» και περιγραφές «βετεράνων του παγκοσμίου πολέμου».  Αλλά οι Άγγλοι και Γάλλοι σχολιαστές αναφέρονταν πιο συχνά στον «Μεγάλο Πόλεμο» και στο «La Grande Guerre».  Στη μεταπολεμική Ρωσία, ο Λένιν χρησιμοποίησε τον όρο «παγκόσμιος πόλεμος» εναλλακτικά με τον «καπιταλιστικό πόλεμο».  Όλα τα έθνη, εν ολίγοις, περιέγραψαν τη σύγκρουση υποκειμενικά με όρους που τους επέτρεπαν να της προσδώσουν σημασία και νόημα.

Φυσικά, οι γνωστοί χαρακτηρισμοί, «Πρώτος Πόλεμος» και «Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος» δεν εμφανίστηκαν παρά μόνο όταν ένας νέος πόλεμος ήταν στον ορίζοντα το 1939. Ωστόσο, και εδώ, οι όροι «Β'  Πόλεμος» και «Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος».  επινοήθηκαν επίσης πριν από την έκρηξη της σύγκρουσης, με τους σχολιαστές να φοβούνται ευρέως έναν «Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο» στη δεκαετία του 1930. 

Στην πραγματικότητα, τέτοιοι φόβοι χρονολογούνταν ήδη από το 1918, όταν Αμερικανοί σχολιαστές που τάσσονταν υπέρ μιας σκληρής ειρήνης για τη Γερμανία τόνισαν την ανάγκη να αποτραπεί από το να αποκτήσει την δυνατότητα "για έναν Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο».

 Χρειάστηκε λίγος χρόνος για να πιάσει η φράση «Β' Παγκόσμιος Πόλεμος».  Κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης, οι Ευρωπαίοι δεν αναφέρονταν πάντα στον πόλεμο με κανέναν αριθμητικό προσδιορισμό.  Μόνο μετά το 1945, με την πολυτέλεια της εκ των υστέρων κρίσης, η φράση «Β' Παγκόσμιος Πόλεμος» καθιερώθηκε στη δυτική συνείδηση.

 Η ιδέα ενός τρίτου παγκοσμίου πολέμου, αντίθετα, προέκυψε μελλοντικά κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.  Το 1944, μια διακεκριμένη σειρά Αμερικανών και Ευρωπαίων συγγραφέων και δημοσιογράφων, συμπεριλαμβανομένων των William Shirer, Rex Stout και Emil Ludwig, ίδρυσαν την Εταιρεία για την Πρόληψη του Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου για να πιέσουν την κυβέρνηση των ΗΠΑ να επιβάλει μια σκληρή συνθήκη ειρήνης στη μεταπολεμική Γερμανία. 

Παρόμοιοι φόβοι εκφράστηκαν μετά το 1945. Σε πολλά σημεία κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου - κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Κορέας, της κρίσης των πυραύλων της Κούβας και του πολέμου του Βιετνάμ - δημοσιογράφοι εξέφρασαν φόβους ότι ο πλανήτης βρισκόταν στα πρόθυρα ενός τρίτου παγκόσμιου πολέμου.  Όταν η Σοβιετική Ένωση εισέβαλε στο Αφγανιστάν το 1980, για παράδειγμα, οι εφημερίδες δημοσίευσαν ανησυχητικούς τίτλους όπως «Αυτός μπορεί να είναι ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος» και «Έχει αρχίσει ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος;»  Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, η επίκληση του Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου είχε σκοπό να προειδοποιήσει για τον πιθανό κίνδυνο περιφερειακών συγκρούσεων να κλιμακωθούν σε παγκόσμια καταστροφή.

 Κανένας από αυτούς τους φόβους, φυσικά, δεν έγινε ποτέ πραγματικότητα.  Μέχρι σήμερα, ο «Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος» δεν βρίσκεται σε κανένα βιβλίο ιστορίας ως πραγματικό γεγονός, αλλά παραμένει ένας πιθανός εφιάλτης.

 Παραδόξως, αυτό το χάσμα μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας μπορεί να συνδέεται αιτιακά.

 Από τη μια πλευρά, οι συνεχείς τρομερές προειδοποιήσεις για τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο μπορεί να λειτούργησαν για να αποτρέψουν μια τέτοια σύγκρουση από το να συμβεί πραγματικά.  Από την άλλη πλευρά, μπορεί να έχει κόστος η λήψη μιας τέτοιας ρητορικής στάσης.  Η αδιάκοπη προειδοποίηση για μια απειλή που δεν υλοποιείται ποτέ μπορεί σταδιακά να απευαισθητοποιήσει τους ανθρώπους στην πιθανότητα να γίνει πραγματικός .

 Μπορεί επίσης να προωθήσει την απερίσκεπτη δράση.  Στην περίπτωση της Ουκρανίας, πολλοί από τους ανθρώπους που ισχυρίζονται ότι ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος έχει «ήδη ξεκινήσει» οδηγούνται από τη φαντασίωση ότι, κάνοντάς το αυτό, μπορούν να συγκεντρώσουν τη δυτική υποστήριξη για αυτό που θεωρούν αναπόφευκτη αναμέτρηση με τη Ρωσία.  Αλλά αυτός ο ισχυρισμός, που ενισχύεται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενέχει τον κίνδυνο κλιμάκωσης της σύγκρουσης —ίσως με τη χρήση πυρηνικών όπλων— και να παράγει ακριβώς αυτό που άλλοι ελπίζουν να αποτρέψουν.

 Τελικά, ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος θα μπει στα βιβλία της ιστορίας μόνο ως πραγματικό γεγονός εκ των υστέρων.  Θα πρέπει προφανώς να ελπίζουμε ότι αυτό δεν θα συμβεί ποτέ και να προσευχόμαστε η ιδέα να παραμείνει προοπτική.  Εάν συμβεί, η καταστροφή μπορεί να είναι ολοκληρωτική.  Όπως προειδοποίησε περίφημα ο Άλμπερτ Αϊνστάιν το 1948, «Δεν ξέρω πώς θα γίνει ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος, αλλά μπορώ να σας πω τι θα χρησιμοποιήσουν βράχους!».

 Ο Gavriel Rosenfeld είναι καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Fairfield και συγγραφέας πολλών βιβλίων για την αντίθετη ιστορία, συμπεριλαμβανομένου του "The Fourth Reich: The Spectre of Nazism After II World War".