Η Ελλάδα εγκλωβισμένη στην Σαρία

Στην κατάργηση της Σαρίας στην Ελλάδα είχε οδηγήσει η  απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) το 2018 και η χώρα μας καταδικάστηκε τότε

Παρόλα αυτά η Ελλάδα ταλαιπωρείται και ταλανίζεται απο τους ψευτό μουφτήδες και τα όργανα της Άγκυρας γιατί εφαρμόζει μια νομοθεσία έστω και προαιρετική για τους Έλληνες Μουσουλμάνους την οποία δεν εφαρμόζει κανένα κράτος της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά ούτε και η ίδια η Τουρκία 

 Ωστόσο όπως είχε γράψει η εφημερίδα Καθημερινή της εποχής το ελληνικό υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων θεώρησε  ότι ο τελευταίος νόμος 4511/2018, που καθιστά τη σαρία προαιρετική, είναι εναρμονισμένος με την απόφαση του ΕΔΔΑ και παραμένει αλώβητος. Ειδικότερα, στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο είχε φθάσει  η υπόθεση άτεκνης μουσουλμάνας από τη Θράκη, η οποία μαζί με τον σύζυγό της είχαν συμφωνήσει ότι σε περίπτωση θανάτου του ενός, την περιουσία του κληρονομεί ο άλλος, βάσει του αστικού δικαίου. 

Οταν απεβίωσε ο σύζυγος, οι εξ αίματος συγγενείς του αποφάσισαν να διεκδικήσουν μερίδιο στην κληρονομιά και η υπόθεση έφθασε στον Αρειο Πάγο, ο οποίος αποφάσισε ότι η σαρία είναι υποχρεωτική για τα μέλη της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης. Κατόπιν, η πλευρά της γυναίκας προσέφυγε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, που εξέδωσε χθες την απόφασή του.

Η καταδίκη

Το ΕΔΔΑ καταδίκασε ομόφωνα την Ελλάδα για την υποχρεωτική υπαγωγή των μουσουλμάνων στη σαρία. Μάλιστα, αναφέρει (παράγραφοι 158,159 της απόφασης) ότι η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα μεταξύ των 47 του Συμβουλίου της Ευρώπης που έχει ρύθμιση για υπαγωγή στη σαρία.

. «Οι Ελληνες μειονοτικοί της Θράκης απέκτησαν πλήρη ισονομία. Η σαρία καταργήθηκε, τα ιεροδικεία απεβίωσαν. Αυτό που αρνήθηκε να κάνει το τρίδυμο Τσίπρας – Γαβρόγλου -Καλαντζής, το έπραξαν οι δικαστές του Στρασβούργου. Είναι μία νέα μέρα για το κράτος δικαίου στην Ελλάδα», είχε αναφέρει ο Γιάννης Κτιστάκις, επίκουρος καθηγητής Νομικής Σχολής Θράκης, που εκπροσώπησε στο ΕΔΔΑ τη μουσουλμάνα γυναίκα.

«Το δικαίωμα των ανθρώπων που ανήκουν στη μειονότητα της Θράκης να υπάγονται στα κοινά δικαστήρια και τον αστικό κώδικα επιβεβαίωσε με πανηγυρικό τρόπο και κυρίως ομόφωνα το ΕΔΔΑ, καταδικάζοντας την Ελλάδα για παραβίαση της αρχής της μη διάκρισης, καθώς και προσβολή του δικαιώματος στην ιδιοκτησία. Το συνταγματικό δικαίωμα της πρόσβασης σε έννομη προστασία από τον φυσικό δικαστή και όχι από τον ιεροδίκη, για τους συμπολίτες μας που ανήκουν στη μειονότητα, δεν ήταν καθόλου αυτονόητο για τις ελληνικές κυβερνήσεις επί δεκαετίες. 

Αλλά και οι δικαστές, μάλιστα του Αρείου Πάγου, ακολουθούσαν μια πατερναλιστική λογική», ανέφερε η Ελληνική Ενωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, η οποία στη δίκη άσκησε παρέμβαση.
Σύμφωνα με αυτή τη θέση, είναι στον «αέρα» ο νόμος 4511 που ψηφίσθηκε και χρειάζεται εφαρμοστικό προεδρικό διάταγμα. Μάλιστα, η πλευρά της γυναίκας αποδίδει στην –έως χθες– εκκρεμή προσφυγή την καθυστέρηση της έκδοσης του διατάγματος.

Από την πλευρά του, ο τότε γ.γ. Θρησκευμάτων Γεώργιος Καλαντζής δήλωσε στην «Κ» ότι «η απόφαση του ΕΔΔΑ είναι σοφή και πολύ καλά ζυγισμένη. Καταδικάζει, σωστά, την Ελλάδα, γιατί ανάγκαζε τα μέλη της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης να υπόκεινται στη σαρία και τους στερούσε το δικαίωμα να κάνουν χρήση του αστικού κώδικα. 

Συγχαίρει την Ελλάδα, γιατί κατήργησε την υποχρέωση αυτή και μετέτρεψε τη σαρία σε επιλογή, δηλαδή την έκανε προαιρετική. Το ΕΔΔΑ δικαίωσε την απόφαση της χώρας μας, μια απόφαση που στήριξαν όλα τα κόμματα, πλην της Χρυσής Αυγής, να διατηρήσει τη σαρία, αλλά μόνο ως δικαίωμα επιλογής κι όχι ως υποχρέωση. 

Το ΕΔΔΑ αναφέρει, επίσης, ότι δεν προκύπτει υποχρέωση της χώρας μας για διατήρηση της σαρίας από οποιαδήποτε διεθνή συνθήκη, γεγονός ιδιαίτερα χρήσιμο και κρίσιμο. 

Αυτό ακριβώς υποστηρίζαμε πάντα, ότι είναι απόφαση της Ελλάδας το αν και υπό ποιες προϋποθέσεις θα μπορεί η μουσουλμανική μειονότητα να κάνει χρήση της σαρίας. Η απόφαση του ΕΔΔΑ είναι μια πολύ καλή εξέλιξη για τη χώρα και μια δικαίωση για όσους πιστεύουμε στη μέση οδό και όχι σε ακραίες και μονομερείς ενέργειες».

__________________________________________________

Ο Νικόλας Βαγδούτης 
Μεταδιδακτορικός ερευνητής της Νομικής Σχολής του Α.Π.Θ. σε άρθρο στο Syntagma Watch.gr    είχε αναφερθεί επι του θέματος : 

 Το Δεκέμβριο του 2018 (19/12/2018) εκδόθηκε η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Ε.Δ.Δ.Α.) σχετικά με την υποχρεωτική εφαρμογή της Σαρία (Shari’a). Πρόκειται για τον ιερό Ισλαμικό Νόμο στη Μουσουλμανική μειονότητα της Δυτικής Θράκης σχετικά με ζητήματα που αφορούν στη ρύθμιση των οικογενειακών και κληρονομικών σχέσεων. 

H Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα της Ευρώπης στην οποία εφαρμόζεται η Σαρία (στην Τουρκία έχει καταργηθεί από το 1926) κατά τρόπο υποχρεωτικό μέχρι την πρόσφατη ψήφιση του νόμου 4511/2018.[1]

Σχετικά με την απόφαση του Ε.Δ.Δ.Α. αυτή αφορά στην υπόθεση Χατιτζέ Μολλά Σαλί (αίτηση 20452/14) κατά Ελλάδος. Η αιτούσα είναι Ελληνίδα πολίτης και σύζυγος μέλους της Μουσουλμανικής κοινότητας της Θράκης, που συνέταξε δημόσια διαθήκη πριν πεθάνει, σύμφωνα με τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα. 

Το εν λόγω μέλος άφησε το σύνολο της περιουσίας του στη σύζυγό του. Εντούτοις, το Εφετείο Θράκης έκρινε με την απόφαση 183/2015 (βάσει της αναιρετικής απόφασης 1862/2013 του Αρείου Πάγου) ότι, λόγω των διεθνών συνθηκών που υπέγραψε η Ελλάδα στις αρχές του 20 ουαιώνα για την προστασία της Μουσουλμανικής μειονότητας και του νόμου της Σαρία που εφαρμοζόταν ιστορικά σε αυτή την ιδιοκτησία (mulkia), η διαθήκη δεν παρήγαγε έννομα αποτελέσματα. 

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, η αιτούσα να λάβει ένα πολύ μικρότερο μερίδιο της περιουσίας (μειωμένο κατά ¾) του θανόντος, δεδομένου ότι η Σαρία «δεν αναγνωρίζει κανέναν τέτοιο θεσμό», όπως η δημόσια διαθήκη (παράγραφοι 17-20 της απόφασης του Ε.Δ.Δ.Α.). Τα ελληνικά δικαστήρια δικαίωσαν τις εφεσιβάλλουσες αδελφές του θανόντος, στις οποίες αποδόθηκαν τα ¾ της περιουσίας. 

Οι δεκαεπτά δικαστές του Ε.Δ.Δ.Α. έκριναν ομόφωνα ότι οι εν λόγω αποφάσεις των ελληνικών δικαστηρίων είναι αντίθετες στο άρθρο 14 (το οποίο προβλέπει την απαγόρευση των διακρίσεων) και στο άρθρο 1 του Πρώτου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (το οποίο προστατεύει την ιδιοκτησία). 

Και αυτό γιατί ουσιαστικά επιβάλλουν την υποχρεωτική εφαρμογή του Ισλαμικού Νόμου στα μέλη της Μουσουλμανικής μειονότητας σε διάκριση με τους υπόλοιπους Έλληνες πολίτες, στερώντας τους τη δυνατότητα του αυτοπροσδιορισμού. Δηλαδή, τη δυνατότητα του να μην αντιμετωπίζονται ως μέλη της μειονότητας σχετικά με τη ρύθμιση των οικογενειακών και κληρονομικών τους σχέσεων. 

Ενώ ο θανών επεδίωκε να ρυθμίσει τις σχέσεις του με βάση τον Αστικό Κώδικα, του επιβλήθηκε – παρά τη θέλησή του – η Σαρία λόγω του ότι ήταν μέλος της Μουσουλμανικής μειονότητας (παράγραφοι 157-158). Επιπλέον, το Ε.Δ.Δ.Α. κρίνει (συμφωνώντας εδώ με τη θέση της Ελληνική Δημοκρατίας) ότι οι συνθήκες των Σεβρών (1920) και της Λωζάνης (1923) προβλέπουν μεν την προστασία της Μουσουλμανικής μειονότητας, δεν υποχρεώνουν δε το Ελληνικό κράτος στην εφαρμογή του Ισλαμικού Νόμου (άρθρα 42, 43, 45). 

Συμπερασματικά, το Ε.Δ.Δ.Α. αποφάσισε ότι η υποχρεωτική εφαρμογή του Ισλαμικού Νόμου έρχεται σε σύγκρουση με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Ε.Σ.Δ.Α.). Σε αυτή τη λογική χαιρέτισε και την υπερψήφιση του νόμου 4511/2018 (που όμως δεν λήφθηκε υπόψη για τη συγκεκριμένη αίτηση λόγω του ότι ήταν μεταγενέστερος χρονικά). 

Ο εν λόγω νόμος προβλέπει ότι η υπαγωγή στον Ιερό Ισλαμικό Νόμο και στη δικαιοδοσία του μουφτή για ζητήματα οικογενειακού και κληρονομικού δικαίου υφίσταται μόνο όταν υπάρχει ρητή συμφωνία των ενδιαφερομένων (παράγραφος 160). Εν τω μεταξύ, αναμένεται και η έκδοση του Προεδρικού Διατάγματος για τους Δικονομικούς Κανόνες επί Υποθέσεων Δικαιοδοσίας Μουφτήδων Θράκης. [2]  

Παρόλα αυτά παραμένει ένα ερώτημα το οποίο, ενώ εκφεύγει της απόφασης του Ε.Δ.Δ.A., είναι αναγκαίο να τεθεί: αρκεί η δυνατότητα μη εφαρμογής του (συχνά αντίθετου σε θεμελιώδη δικαιώματα γυναικών και παιδιών) Ισλαμικού Νόμου από Έλληνες πολίτες της Δυτικής Θράκης ή θα έπρεπε να υπάρχει μια πιο ριζική λύση όπως η κατάργηση του;[3]

Το Ε.Δ.Δ.Α., ενώ είχε ουσιαστικά απαντήσει το 2003 σε αυτό το ερώτημα, υποστηρίζοντας ότι η Σαρία είναι «μη συμβατή με τις βασικές αρχές της δημοκρατίας όπως τίθενται στην ΕΣΔΑ»  (Refah Partisi and Others v. Turkey, 13 Φεβρουαρίου 2003, παράγραφος 123) επικυρώνοντας μάλιστα την κρατική απαγόρευση του Κόμματος της Ευημερίας από το τουρκικό Συνταγματικό Δικαστήριο, στην απόφαση του 2018 δεν παίρνει θέση επί της αρχής ως προς τη συμβατότητα του Ισλαμικού Νόμου με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Ε.Σ.Δ.Α.). Θέτει, ωστόσο, ως μείζον το θέμα της προαιρετικής επιλογής και ως όριο το «σημαντικό δημόσιο συμφέρον» (χωρίς να το αναλύει περαιτέρω).

---

[1] Το Ε.Δ.Δ.Α. τονίζει ότι η Σαρία εφαρμόζεται και στην Αγγλία και την Ουαλία αλλά σε μη υποχρεωτική βάση και μόνο εφόσον δεν αντίκειται στην εσωτερική νομοθεσία (παράγραφοι 83, 159). Σχετικό είναι και το ακόλουθο δημοσίευμα της εφημερίδας Guardian με τίτλο «The Guardian view on sharia councils: shedding some light», 2/02/2018.[
[2] Σύμφωνα με την Γενική Γραμματέα Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Μαρία Γιαννακάκη, αναμένεται και η έκδοση του Προεδρικού Διατάγματος για τους Δικονομικούς Κανόνες επί Υποθέσεων Δικαιοδοσίας Μουφτήδων Θράκης, το οποίο «βρίσκεται ήδη στο Συμβούλιο της Επικρατείας για επεξεργασία και αναμένουμε τις παρατηρήσεις του προκειμένου να προχωρήσουμε στο επόμενο στάδιο, δηλαδή στην υπογραφή του από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας».  

Η δήλωση ανευρίσκεται στο δημοσίευμα της Εφημερίδας των Συντακτών με τίτλο «Ανακριβείς δηλώσεις περί καταδίκης της Ελλάδας για τη Σαρία από το Ε.Δ.Δ.Α.», Ψαρρά Άντα, 22/12/2018. 
[3 ] Σύμφωνα με την καθηγήτρια Λίνα Παπαδοπούλου «στην πράξη, ακόμα και σε μια τέτοια περίπτωση συντρέχουσας δικαιοδοσίας, η εκούσια χρήση του Ισλαμικού Νόμου θα ήταν κοινωνικά επιβεβλημένη, εφόσον οποιαδήποτε άλλη επιλογή θα σήμαινε αδιαμφισβήτητα τον οστρακισμό της γυναίκας από την κοινότητα. Με άλλα λόγια, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι υφίσταται πραγματικά «ελεύθερη επιλογή» για τα κορίτσια ή τις γυναίκες που εξαρτώνται ψυχολογικά, οικονομικά και κοινωνικά από την οικογένειά τους ή από τη θρησκευτική ομάδα και την κοινότητα μέσα στην οποία ανήκουν, συνεπώς η επιλογή στην περίπτωση αυτή αποβαίνει πλασματική… Μολονότι ηχούν ως πατερναλιστικές, τέτοιες «αυστηρές» νομικές λύσεις είναι απολύτως σύμφωνες με τις θεμελιώδεις ευρωπαϊκές συνταγματικές αρχές, όπως το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη και η έμφυλη ισότητα». Παπαδοπούλου, Λίνα (2012): Φυλακισμένες στην Ιστορία: Ελληνίδες μουσουλμάνες υπό τον Ιερό Νόμο του Ισλάμ, σ.22. 

Η υπόθεση Χατιτζέ Μολλά Σαλί κατά Ελλάδος

Το σκεπτικό του δικαστηρίου 

Το ανοικτό ερώτημα 

Υποσημειώσεις