“Με ποιον είναι ο Ερντογάν ;”

Αυτό είναι το ερώτημα που αναμφισβήτητα θα αναδύθηκε στο μυαλό του Ουκρανού προέδρου Volodymyr Zelenskyy όταν θα συνάντησε τον Τούρκο ομόλογό του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο Lviv την Πέμπτη.  Από όλα τα μέλη της συμμαχίας του ΝΑΤΟ, ο Ερντογάν είναι εύκολα ο πιο ολισθηρός όσον αφορά να το εμπιστευτεί κανείς.

 Από τη μια πλευρά, ο Ζελένσκι έχει λόγους να ευχαριστήσει τον Τούρκο ηγέτη.  Ο Ερντογάν προσπαθεί να παρουσιαστεί ως ουδέτερος διαμεσολαβητής ισχύος στη Μαύρη Θάλασσα, μεσολαβώντας μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας για να επιτραπεί η επανέναρξη των εξαγωγών σιτηρών από τα αποκλεισμένα λιμάνια.  Μια τουρκική εταιρεία - ένα από τα στελέχη της οποίας είναι ο γαμπρός του Ερντογάν - είναι ο προμηθευτής των μη επανδρωμένων αεροσκαφών Bayraktar που έχουν δώσει στις ουκρανικές δυνάμεις μια αποφασιστική ώθηση στο πεδίο της μάχης, προς την οργή του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν.  Ο Ερντογάν έκλεισε επίσης τη Μαύρη Θάλασσα για τις ρωσικές ναυτικές ενισχύσεις μέσω του Βοσπόρου.

 Από την άλλη πλευρά, η Τουρκία αντιμετωπίζει κατηγορίες ότι είναι κερδοσκόπος πολέμου, ή μάλλον αυτό που οι ειδικοί των κυρώσεων αποκαλούν «μαύρο ιππότη» — ένα έθνος που βοηθά στην αποφυγή των διεθνών εμπάργκο για δικό του όφελος.  Η άνοδος του εμπορίου Τουρκίας-Ρωσίας και η υιοθέτηση ενός ρωσικού συστήματος πληρωμών από τις τουρκικές τράπεζες από το ξέσπασμα του πολέμου πυροδότησε εικασίες ότι η Άγκυρα εντόπισε τα πλεονεκτήματα του να δώσει χείρα βοηθείας στη Μόσχα, καθώς η δική της κακοδιαχειριζόμενη και ακρωτηριασμένη από τον πληθωρισμό οικονομία της παραπαίει  ελέγχου.

 Η Τουρκία «είναι υπέρ της Ουκρανίας χωρίς να είναι κατά της Ρωσίας», δήλωσε ο πρώην Τούρκος διπλωμάτης Sinan Ülgen, ανώτερος συνεργάτης στο think tank Carnegie Europe.

 Πολλοί δυτικοί διπλωμάτες, ωστόσο, είναι λιγότερο επιεικής για το διπλό παιχνίδι της Τουρκίας.  "Δεν μπορείτε να είστε και με τις δύο πλευρές σε έναν πόλεμο σαν αυτόν. Είστε μέλος του ΝΑΤΟ!"  παραπονέθηκε ένας απεσταλμένος από μια χώρα της ΕΕ.

 Στην πράξη, ελάχιστα μπορούν να κάνουν τα δυτικά έθνη.  Υπάρχουν μοχλοί πίεσης που έχουν οι ΗΠΑ και η ΕΕ έναντι της Τουρκίας, αλλά οι κίνδυνοι από την ανάπτυξή τους είναι υψηλοί.  Η Ελλάδα ήδη κατηγορεί την Τουρκία για ολοένα και πιο επικίνδυνες στρατιωτικές επιδρομές μαχητικών αεροσκαφών στο Αιγαίο Πέλαγος και ότι σπρώχνει μετανάστες στα ύδατά της.  Η Δύση επίσης δεν θέλει ο Ερντογάν να επιστρέψει στο βέτο του για την ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.

Ο ΜΑΥΡΟΣ ΙΠΠΟΤΗΣ

 Προς το παρόν, οι Βρυξέλλες και η Ουάσιγκτον απλώς παρακολουθούν τις κινήσεις της Άγκυρας.

 Το εμπόριο μεταξύ Μόσχας και Άγκυρας αυξάνεται.  Οι εξαγωγές της Τουρκίας στη Ρωσία εκτινάχθηκαν από 417,3 εκατομμύρια δολάρια τον Ιούλιο του 2021 σε 730 εκατομμύρια δολάρια τον Ιούλιο του 2022. Οι εισαγωγές από τη Ρωσία εκτινάχθηκαν από 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια τον Ιούλιο του 2021 σε 4,4 δισεκατομμύρια δολάρια τον Ιούλιο του 2022. Κοπάζοντας   τον θόρυβο που δημιουργείται από τις αυξήσεις στις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου,  είναι σαφές ότι η Ρωσία έχει πλέον ξεπεράσει την Κίνα ως η μεγαλύτερη ενιαία πηγή τουρκικών εισαγωγών.  Η Ρωσία αντιπροσώπευε μερίδιο 17% των εισαγωγών στην Τουρκία μεταξύ Απριλίου και Ιουνίου 2022, σε σύγκριση με μερίδιο 10% ένα χρόνο νωρίτερα.

 Οι ευρωπαϊκές εταιρείες είναι επιφυλακτικές για τον κίνδυνο στην φήμη που ενέχει το εμπόριο με τη Ρωσία, ακόμη και όταν πρόκειται για προϊόντα που δεν υπόκεινται σε κυρώσεις.  Αντίθετα, χρησιμοποιούν την Τουρκία ως εξαγωγική βάση για τον ανεφοδιασμό της Ρωσίας.  Αν και αυτό μπορεί να εγείρει ηθικά ερωτήματα, δεν πρόκειται για φοροδιαφυγή.

 Αλλά η Τουρκία δρα σε μια γκρίζα ζώνη, υποστηρίζουν οι ειδικοί.

 Εάν οι ευρωπαϊκές εταιρείες σκόπιμα εξάγουν προϊόντα που υπόκεινται σε κυρώσεις στην Τουρκία, τα οποία στη συνέχεια μεταπωλούνται στη Ρωσία, αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως καταστρατήγηση των κυρώσεων, δήλωσε ο Jan Dunin-Wasowicz, δικηγόρος της Hughes Hubbard & Reed που επικεντρώνεται στη διασυνοριακή συμμόρφωση και την κανονιστική επιβολή.  «Δεν μπορείτε εν γνώσει σας και σκόπιμα να συμμετάσχετε σε μια δραστηριότητα που θα ήταν παράνομη αν αναληφθεί απευθείας».

 Η Maria Shagina, ερευνήτρια στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών, παρατήρησε: «Ενώ όλοι επικεντρώνονται στην Κίνα, η Τουρκία είναι πολύ πιο τολμηρή και πιο δυναμική να ισορροπήσει πραγματικά σε αυτό το όριο του νόμιμου και του παράνομου».

 Πρώην ανώτερος αξιωματούχος των κυρώσεων στο Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ είπε ότι η Τουρκία, η οποία επωφελείται από την προνομιακή πρόσβαση στην αγορά της ΕΕ μέσω της ουσιαστικά αδασμολόγητης τελωνειακής ένωσης με τις Βρυξέλλες, είχε αναπτύξει τη φήμη της πρώτης γραμμής για φοροδιαφυγή κυρώσεων.  Προειδοποίησε, ωστόσο, ότι η πραγματική φοροδιαφυγή συχνά δεν αποτυπωνόταν στα επίσημα στοιχεία του εμπορίου, τα οποία ως επί το πλείστον δείχνουν απλώς την ανακατεύθυνση του ανωτέρου εμπορίου.

 Εκτός από την αύξηση του εμπορίου, υπάρχουν επίσης ανησυχίες ότι η Τουρκία βοηθά τη Ρωσία να ξεπεράσει τον οικονομικό ασφυκτικό φραγμό κατά της Μόσχας.  Ο Πούτιν και ο Ερντογάν συμφώνησαν νωρίτερα αυτόν τον μήνα να διευθετήσουν μέρος του εμπορίου τους σε ρούβλια.  Πέντε τουρκικές τράπεζες έχουν επίσης υιοθετήσει το ρωσικό σύστημα πληρωμών Mir — μια εναλλακτική λύση στο δυτικό σύστημα πληρωμών SWIFT, από το οποίο έχουν αποκλειστεί τα περισσότερα ρωσικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

 Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, αναζωπυρώνοντας μόνο τις φλόγες της καχυποψίας, είπε επίσης ότι οι Ρώσοι ολιγάρχες είναι ευπρόσδεκτοι στην Τουρκία.  Για να αποδειχτεί μόνο το νόημα, το Eclipse, ένα από τα σούπερ γιοτ του Ρομάν Αμπράμοβιτς, πρώην ιδιοκτήτη της ποδοσφαιρικής ομάδας Chelsea, εθεάθη την περασμένη εβδομάδα στο λιμάνι της κρουαζιέρας του Μαρμαρίς, σύμφωνα με το τουρκικό πρακτορείο ειδήσεων Anadolu.

 Η ίδια η Τουρκία απορρίπτει τις ανησυχίες της Δύσης και είπε ότι οι ροές νέων αγαθών απλώς αντανακλούσαν μια αλλαγή στα πρότυπα συναλλαγών που ελήφθησαν απόλυτα νόμιμα από τον ιδιωτικό τομέα.

 «Κάναμε σαφές ότι δεν θα επιτρέψουμε ως Τουρκία να αποτελέσουμε  κανάλι για την παράκαμψη ή την αποφυγή των κυρώσεων», δήλωσε Τούρκος διπλωμάτης.  «Θέλουμε να διατηρήσουμε το συνεχές εμπόριο μας με τη Ρωσική Ομοσπονδία, αλλά δεν κάνουμε κάτι παράνομο».

 Ο αξιωματούχος, ωστόσο, αναγνώρισε ότι η Άγκυρα βαδίζει σε μια «λεπτή γραμμή» και ότι η χώρα «το κάνει αυτό πολύ προσεκτικά».

Κατάσταση σχέσης?  Είναι περίπλοκη

 Η στενότερη συνεργασία μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας έχει σαφή οικονομικά οφέλη για τον Ερντογάν, ο οποίος βρίσκεται αντιμέτωπος με τις εκλογές του επόμενου έτους εν μέσω πληθωρισμού που εκτοξεύεται στα ύψη.

 Η Άγκυρα επίσης απλά δεν έχει την πολυτέλεια να κόψει τους δεσμούς με τη Μόσχα.

«Η Τουρκία εξαρτάται από τη Ρωσία με πολλούς διαφορετικούς τρόπους», είπε ο Yevgeniya Gaber, μη κάτοικος στην Τουρκία ανώτερος συνεργάτης του think tank Atlantic Council, επισημαίνοντας τον μαζικό ρωσικό τουρισμό στην Τουρκία και τις ρωσικές ενεργειακές ροές.  Η Ρωσία παρείχε περίπου το ένα τέταρτο των εισαγωγών πετρελαίου της Τουρκίας και σχεδόν το ήμισυ των αναγκών της σε φυσικό αέριο το 2021, και η Μόσχα ελέγχει επίσης τον πυρηνικό σταθμό της Τουρκίας στο Akkuyu.

 Μια κρίση στις σχέσεις Τουρκίας-Ρωσίας «θα γινόταν μπούμερανγκ και θα δημιουργούσε πολλά προβλήματα στον Ερντογάν ενόψει των εκλογών», δήλωσε ο Γκάμπερ, ο οποίος είναι επίσης πρώην Ουκρανός διπλωμάτης.

 Τα πολιτικά οφέλη είναι εξίσου σημαντικά, καθώς ο Ερντογάν προσπαθεί να στραφει στο εξωτερικό για να βοηθήσει στην επίλυση των προβλημάτων της χώρας του.

 Η Ρωσία και η Τουρκία βρίσκονται σε αντίθετα άκρα αρκετών συγκρούσεων στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας.  Αλλά η διπλωματική συνεργασία μεταξύ Πούτιν και Ερντογάν βοήθησε επίσης στην αντιμετώπιση ορισμένων περιφερειακών συγκρούσεων στην περιοχή, είπε ο πρώην διπλωμάτης Ülgen, δείχνοντας την ειρηνευτική διαδικασία της Αστάνα για τη Συρία και τη συμφωνία γύρω από την αμφισβητούμενη περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ.

 Τι πρόκειται να γίνει?

 Τα δυτικά έθνη πιέζουν την Τουρκία να αποφύγει να λειτουργήσει ως hotspot παράκαμψης.  Τώρα που το πολιτικό περιθώριο για τη Δύση να επιβάλει νέες κυρώσεις στη Ρωσία έχει στενέψει, η εστίαση μετατοπίζεται ακόμη περισσότερο στη διασφάλιση της επιβολής των υφιστάμενων κυρώσεων.

 Ο Peter Stano, εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δήλωσε ότι είναι σημαντικό η Τουρκία «να μην προσφέρει λύσεις παράκαμψης στη Ρωσία», προσθέτοντας ότι «συνεχίζουμε να παρακολουθούμε στενά την κατάσταση από αυτή την άποψη».

 Ο Francesco Giumelli, αναπληρωτής καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Groningen στην Ολλανδία, είπε ότι μένει να δούμε πόσο καιρό η ΕΕ και άλλα μέλη του ΝΑΤΟ θα ανέχονται τον Ερντογάν να παίζει «αυτό το διπλό παιχνίδι μεταξύ των συμφωνιών με τον Πούτιν, αλλά ταυτόχρονα  όντας επίσης μέλος του ΝΑΤΟ και πολύ κοντά στις ΗΠΑ λόγω  της ένταξης της  στο ΝΑΤΟ».

 Αλλά υπάρχουν τόσα πολλά που μπορεί να κάνει η Δύση.

 Οι Βρυξέλλες έχουν κάποιο πολιτικό μοχλό επί της Τουρκίας, για παράδειγμα όταν πρόκειται για την απελευθέρωση του καθεστώτος βίζα για τους Τούρκους πολίτες.  Ο Στανό επεσήμανε το καθεστώς της Τουρκίας ως υποψήφιας χώρας για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση.  Αλλά αυτή η διαδικασία προσχώρησης πάγωσε σε όλα εκτός από το όνομα μέχρι τον Ιούνιο του 2018.

 Το ίδιο ισχύει και για την τελωνειακή ένωση, την οποία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπάθησε να εκσυγχρονίσει το 2016, αλλά αυτές οι συνομιλίες έχουν σταματήσει λόγω της επιδείνωσης των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας.

 «Αν βρισκόμασταν σε έναν διαφορετικό κόσμο όπου η σχέση Τουρκίας-ΕΕ ήταν ισχυρή… η ΕΕ θα μπορούσε να είχε μεγαλύτερη εξουσία στην Τουρκία [για τις κυρώσεις]», είπε ο Ülgen.  «Αλλά τώρα, δεν υπάρχει τίποτα από αυτά».

 Ο Ülgen τόνισε ότι δεν υπάρχει περιθώριο στην υπάρχουσα τελωνειακή ένωση για οποιαδήποτε πολιτική επιρροή στην Τουρκία.  Αυτό θα ήταν διαφορετικό εάν οποιοσδήποτε εκσυγχρονισμός της τελωνειακής ένωσης χρειαζόταν να επικυρωθεί πολιτικά στις Βρυξέλλες, αλλά αυτό δεν ισχύει.

 Η Ουάσιγκτον εξαπολύει κάπως πιο αυστηρές προειδοποιητικές βολές προς την Άγκυρα να μην το πάει πολύ μακριά.

 Αμερικανός αξιωματούχος είπε ότι εάν η Τουρκία συνάψει επίσημη οικονομική συνεργασία με τη Ρωσία, η Ουάσιγκτον θα εξετάσει το ενδεχόμενο να συστήσει στις δυτικές εταιρείες να αποσύρουν ή να μειώσουν τους οικονομικούς δεσμούς τους με την Άγκυρα.

 «Πιστεύουμε ότι η Τουρκία πρέπει να είναι παγκόσμιος προορισμός για επιχειρήσεις και κεφάλαιο, αλλά μια στενότερη σχέση με τη Ρωσία θα δημιουργήσει πραγματικούς κινδύνους για την ενσωμάτωση της Τουρκίας με τον υπόλοιπο κόσμο», είπε ο αξιωματούχος.

 Εάν η Δύση μπορεί να αποδείξει ότι η Τουρκία αποφεύγει τις κυρώσεις, η Ουάσιγκτον θα μπορούσε ακόμη και να προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα αποκόπτοντας την Τουρκία από το δολάριο μέσω δευτερογενών κυρώσεων.

 Αλλά όταν πρόκειται για κανόνες κυρώσεων, η ερμηνεία είναι μερικές φορές εξίσου σημαντική με τον πραγματικό νόμο, είπε ο Shagina από το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών.  Και εκεί έρχεται ο φόβος να μην θέλουμε να αποξενώσουμε πολύ την Τουρκία.

 Ο Ερντογάν, από την πλευρά του, ξέρει επίσης ότι δεν πρέπει να κάνει υπέρβαση.  Ο Τούρκος αξιωματούχος είπε ότι η Άγκυρα γνωρίζει τους «κινδύνους από δευτερεύουσες κυρώσεις», αλλά προειδοποίησε επίσης για υπερβάσεις, ειδικά από την πλευρά των ΗΠΑ.

 «Εάν στοχοποιηθούν τουρκικές εταιρείες, θα αντιδράσουμε και αυτό θα ήταν αντιπαραγωγικό», είπε ο αξιωματούχος.

 Ο Doug Palmer συνεισέφερε στο ρεπορτάζ από την Ουάσιγκτον και η Cristina Gallardo συνεισέφερε στο ρεπορτάζ από το Λονδίνο.

Πηγή : Politico.eu