9 Ναυτικά Μίλια στο Αιγαίο: Συμβιβασμός, Πρελούδιο ή Στρατηγική Υποχώρηση;

Η πρόταση για συμφωνία Ελλάδας–Τουρκίας σχετικά με την επέκταση των χωρικών υδάτων στα 9 ναυτικά μίλια επαναφέρει παλιές εντάσεις στο Αιγαίο. Το ζήτημα δεν είναι μόνο νομικό, αλλά βαθιά γεωπολιτικό και συμβολικό. Η παρούσα ανάλυση εξετάζει τις πιθανές επιπτώσεις και τη στρατηγική σημασία μιας τέτοιας κίνησης.

Νομικές Διακρίσεις: Χωρικά Ύδατα έναντι Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών (ΑΟΖ)

Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) του 1982 παρέχει στα παράκτια κράτη το δικαίωμα να επεκτείνουν τα χωρικά ύδατα έως 12 ναυτικά μίλια από τη γραμμή βάσης, όπου ασκείται πλήρης κυριαρχία, συμπεριλαμβανομένου του εναέριου χώρου και του υπεδάφους. Η Ελλάδα έχει ασκήσει αυτό το δικαίωμα στο Ιόνιο Πέλαγος, αλλά διατηρεί μόνο 6 ναυτικά μίλια στο Αιγαίο λόγω της ρητής απειλής πολέμου (casus belli) της Τουρκίας — μια κοινοβουλευτική απόφαση που απειλεί με πόλεμο αν η Αθήνα επεκτείνει στα 12 μίλια.

Αυτή η στάση παραβιάζει το Άρθρο 2(4) του Χάρτη του ΟΗΕ, που απαγορεύει τις απειλές βίας, αλλά παραμένει, περιορίζοντας την ελληνική πολιτική. Αντιθέτως, οι Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες (ΑΟΖ) εκτείνονται έως 200 ναυτικά μίλια και παρέχουν δικαιώματα εκμετάλλευσης πόρων χωρίς κυριαρχία επί των υδάτων.

Η Τουρκία, μη υπογράφουσα την UNCLOS, αμφισβητεί τα πλήρη θαλάσσια δικαιώματα των ελληνικών νησιών, υποστηρίζοντας ότι θα έπρεπε να έχουν περιορισμένη ή μηδενική επίδραση στα όρια της ΑΟΖ — μια θέση που έρχεται σε αντίθεση με το Άρθρο 121, το οποίο επιβεβαιώνει το δικαίωμα των νησιών να παράγουν πλήρεις ζώνες, εκτός αν πρόκειται για μη κατοικήσιμους βράχους.

Το Δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας» ως Επεκτατικό Πλαίσιο

Το δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας της Τουρκίας, που προωθήθηκε από τον απόστρατο ναύαρχο Τζεμ Γκουρντενίζ, οραματίζεται εκτεταμένες θαλάσσιες διεκδικήσεις που περιλαμβάνουν τμήματα της Μαύρης Θάλασσας, του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου — συνολικά πάνω από 462.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα.

• Αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας σε νησιά και νησίδες («γκρίζες ζώνες»).
• Απαίτηση για αποστρατικοποίηση των νησιών του ανατολικού Αιγαίου.
• Αμφισβήτηση της πλήρους επίδρασης της ΑΟΖ των νησιών, ιδίως του Καστελλορίζου.
• Επέκταση επιρροής μέσω συμφωνιών όπως η τουρκολιβυκή του 2019.

Το 2025, οι εντάσεις κλιμακώθηκαν με την παρουσίαση νέου τουρκικού χάρτη που διαιρεί το Αιγαίο στα δύο, ως απάντηση στις ελληνικές δηλώσεις για θαλάσσια πάρκα και πρωτοβουλίες χωροταξικού σχεδιασμού.

Επιπτώσεις μιας Συμφωνίας για 9 Ναυτικά Μίλια

Η αποδοχή των 9 ναυτικών μιλίων θα μπορούσε να σηματοδοτήσει αποκλιμάκωση, άρση του casus belli και προώθηση διαλόγου για τις ΑΟΖ. Ωστόσο, υπολείπεται του πλήρους δικαιώματος της Ελλάδας για 12 μίλια, ενδεχομένως νομιμοποιώντας τις τακτικές πίεσης της Τουρκίας.

Γεωπολιτικά, αυτό θα μπορούσε να ενθαρρύνει τις φιλοδοξίες της Άγκυρας στην Ανατολική Μεσόγειο. Συμβολικά, στην Ελλάδα μπορεί να πλαισιωθεί ως υποχώρηση, διαβρώνοντας την εθνική υπερηφάνεια που συνδέεται με το Αιγαίο ως λίκνο της ελληνικής ταυτότητας.

Συμβολισμός και Στρατηγική Ερμηνεία

Συμβολικά, τα 9 μίλια θα μπορούσαν να παρουσιαστούν ως «τεχνική προσαρμογή», διατηρώντας την ελληνική αξιοπρέπεια ενώ αποφεύγεται η σύγκρουση. Ωστόσο, κινδυνεύει να κανονικοποιήσει τις απειλές, καθώς το casus belli της Τουρκίας παραμένει ανεξέλεγκτο από διεθνείς οργανισμούς.

Στρατηγικά, από την ελληνική θεσμική σκοπιά — υποστηριζόμενη από ψηφίσματα της ΕΕ και τη μεσολάβηση των ΗΠΑ — θα μπορούσε να δημιουργήσει δυναμική για ολοκληρωμένες συνομιλίες, υπό την προϋπόθεση εγγυήσεων όπως η εποπτεία τρίτων.

Συνοψίζοντας:
Η πρόταση για τα 9 μίλια στο Αιγαίο συνιστά μια λεπτή ισορροπία ανάμεσα στη ρεαλιστική διπλωματία και τη διαφύλαξη της εθνικής κυριαρχίας. Αν και μπορεί να λειτουργήσει ως πρελούδιο για σταθερότητα, το τίμημά της θα είναι η ερμηνεία — από ποιόν και με ποιον όρο θα θεωρηθεί «υποχώρηση».