Θα πτωχεύσει η Τουρκία;

 

Υπό την ηγεσία του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, η οικονομία της Τουρκίας επαναλαμβάνει τον εφιαλτικό πληθωρισμό των προηγούμενων δεκαετιών, καθώς η λίρα συνεχίζει σε καθοδική κλίση και η ανεργία εκτοξεύεται σε επίπεδα άγνωστα από τη δεκαετία του 1990

Αυτά έγραψε ο αναλυτής Amir Taheri στην παναραβική εφημερίδα Asharq Al με έδρα το Λονδίνο.  -Awsat την Παρασκευή.

 Οι τρομερές καταστάσεις που υφίσταται η τουρκική οικονομία είναι εικασίες και συνδέονται με μια σειρά από κακές αποφάσεις της Άγκυρας, σύμφωνα με τον Taheri, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης των τιμών του φυσικού αερίου, της «στρατηγικής ντάμπινγκ» του Ερντογάν σχετικά με τα μεταποιημένα αγαθά και της εστίασης των ξένων επενδύσεων σε ακίνητα.  

 Αλλά παίζουν επίσης πολιτικοί λόγοι, έγραψε ο Ταχέρι, επισημαίνοντας την « αναζήτηση του Ερντογάν για ψεύτικη μεγαλοπρέπεια», η οποία οδήγησε τον Τούρκο ηγέτη να ξεκινήσει «μια περιπετειώδη και δαπανηρή εξωτερική πολιτική», όπως η σπατάλη πολλών χρημάτων προσπαθώντας να αποκτήσει  μια θέση στο πρώτο τραπέζι της Λιβύης, χωρίς τίποτα να επιβεβαιώνει την προσπάθεια.

 Ακολουθεί πλήρης ανατύπωση του άρθρου:

 Ήταν σχεδόν ακριβώς πριν από 20 χρόνια όταν ο Kemal Dervis είπε σε μια ομάδα δημοσιογράφων στην Άγκυρα ότι σε «20 χρόνια», η Τουρκία θα είναι μια από τις δύο μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρώπης μαζί με την Ομοσπονδιακή Γερμανία.

 Λίγο μετά από αυτή την παρατήρηση, ωστόσο, η σύντομη θητεία του Ντερβίς ως «οικονομικού θαυματουργού» της Τουρκίας στην κυβέρνηση του πρωθυπουργού Μπουλέντ Ετζεβίτ τελείωσε.  Ο Ντερβίς δεν επρόκειτο να γίνει ο Λούντβιχ Έρχαρντ της Τουρκίας, ο άνθρωπος που διαμόρφωσε τη μεταπολεμική οικονομική αναζωογόνηση της Δυτικής Γερμανίας»

 Ωστόσο, εκείνη την εποχή η πρόβλεψη του Dervis δεν ακούγονταν πολύ περίεργη.

 Οι ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις που ξεκίνησαν επί Τουργκούτ Οζάλ έλαβαν ευρύτερο πεδίο εφαρμογής, βοηθώντας στον περιορισμό του αφανούς πληθωρισμού και προσελκύοντας τη μεγαλύτερη εισροή άμεσων ξένων επενδύσεων στην τουρκική ιστορία.  Η διαφθορά που είχε προκαλέσει γάγγραινα στην κρατικά κυριαρχούμενη οικονομία τέθηκε επίσης υπό έλεγχο, ενώ τα έξυπνα μέτρα του Dervis έσωσαν το τραπεζικό σύστημα από την κατάρρευση.

 Γιατί, λοιπόν, η Τουρκία σήμερα, με Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) λίγο πάνω από το μισό από αυτό της Ισπανίας, εξακολουθεί να βρίσκεται στην κατώτερη κατηγορία της Ευρώπης;

 Σήμερα η Τουρκία επιστρέφει στον εφιαλτικό πληθωρισμό που είχε θυσιάσει τόσα πολλά για να ελέγξει.  Το εθνικό νόμισμα, η λίρα, που σταθεροποιήθηκε μετά από μεγάλες περιόδους γιόγιο, βρίσκεται και πάλι σε πτωτική κλίση.  Για τρίτη συνεχή χρονιά, το έλλειμμα εξωτερικού εμπορίου της Τουρκίας αυξάνεται με πρωτοφανή ρυθμό, ενώ η ανεργία αυξάνεται επίσης με άγνωστους ρυθμούς από τη δεκαετία του 1990.

Για να το θέσω ήπια, η τουρκική οικονομία βρίσκεται σε δεινή θέση.  ένα γεγονός που αποκαλύπτει μια βόλτα στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης με καταστήματα που δεν έχουν πελάτες ή λίγους πελάτες, ξενοδοχεία που αναφέρουν λιγότερες κρατήσεις, όλο και περισσότερους ανθρώπους που κάνουν ποδήλατο επειδή δεν έχουν τη δυνατότητα να γεμίσουν τα αυτοκίνητά τους με βενζίνη και πλήθη ατόμων που αναζητούν εργασία που κυκλοφορούν στα πάρκα και  παζάρια.  Οι τελευταίες εκτιμήσεις της Κεντρικής Τράπεζας δείχνουν ότι το μέσο προσωπικό χρέος είναι πάνω από το 110 τοις εκατό του ετήσιου εισοδήματος.

 Ορισμένες αιτίες της τρέχουσας κρίσης είναι εικασίες.  Η Τουρκία εξαρτάται από τις εισαγωγές ενέργειας σε μια εποχή που οι τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου εκτοξεύονται.  Το οικονομικό θαύμα του Έρχαρντ στη Γερμανία συνέβη όταν το πετρέλαιο τιμολογήθηκε στα 2,70 δολάρια, που ισοδυναμεί με 32 δολάρια σε τρέχοντες όρους.  Σήμερα, η Τουρκία αντιμετωπίζει τιμές πολύ πάνω από 100 δολάρια.

 Ταυτόχρονα, η Τουρκία, σε αντίθεση με τις «αναδυόμενες» οικονομίες όπως η Βραζιλία, έχει λίγους εξαγώγιμους φυσικούς πόρους.  Εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει το 25% του ΑΕΠ, η γεωργία της Τουρκίας αντιμετωπίζει αυξανόμενα προβλήματα στις ευρωπαϊκές αγορές λόγω των αυστηρότερων κανονισμών και της ψυχρότητας στις σχέσεις με τις Βρυξέλλες.  Όταν πρόκειται για εξαγωγές βιομηχανικών προϊόντων, η «στρατηγική ντάμπινγκ» που υιοθετήθηκε υπό την ηγεσία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, σημαίνει ότι οι Τούρκοι καταναλωτές πληρώνουν υψηλότερη τιμή από τους ξένους αγοραστές για να καλύψουν το κόστος των κρατικών επιδοτήσεων.  Αυτό με τη σειρά του αυξάνει την πληθωριστική πίεση.

 Ακόμη χειρότερα, μέρος των κερδών από τις βιομηχανικές εξαγωγές κατατίθεται σε ξένες τράπεζες σε μια περίοδο που η ροή των άμεσων ξένων επενδύσεων γίνεται πιο λεπτή.  Με την παγκόσμια κρίση του Covid να διανύει τον τρίτο χρόνο, η Τουρκία έχει χάσει επίσης ένα μεγάλο μέρος των εσόδων της από τον ξένο τουρισμό.  Σε πολλά μέρη τώρα οι περισσότεροι ξένοι τουρίστες είναι Ρώσοι με χαμηλές δαπάνες που προσπαθούν να ξεφύγουν από τις επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία.

 Τα τελευταία τέσσερα χρόνια ξένες επενδύσεις, το μεγαλύτερο μέρος τους από πλούσιες σε πετρέλαιο αραβικές χώρες, το Ιράν και τη Ρωσία, κατευθύνθηκαν σε έργα ακινήτων που δημιουργούν φούσκες όπως αυτές που ώθησαν την Ισπανία στο χείλος του γκρεμού τη δεκαετία του 1980.

Είναι ενδιαφέρον ότι η τουρκική διασπορά, που υπολογίζεται σε περίπου 12 εκατομμύρια, μειώνει τα εμβάσματα και επενδύει λιγότερα στην παλιά πατρίδα.  Η ζοφερή οικονομική προοπτική ενθάρρυνε τη μετανάστευση, ειδικά από καλύτερα εκπαιδευμένους και πιο εξειδικευμένους εργαζομένους που χρειάζονται για νέες βιομηχανίες βασισμένες στην τεχνολογία.  Αυτό εντείνει τα προβλήματα που δημιουργούνται από την πτώση των εθνικών προϋπολογισμών έρευνας και ανάπτυξης σε λίγο πάνω από το 1 τοις εκατό του ΑΕΠ σε σύγκριση με σχεδόν 4 τοις εκατό στην Ομοσπονδιακή Γερμανία όταν ο Erhard (The Fat One) ήταν επικεφαλής της οικονομίας.

 Ωστόσο, η τρέχουσα κρίση μπορεί να έχει και βαθύτερους πολιτικούς λόγους.  Στην απρόβλεπτη αναζήτησή του για ψεύτικο μεγαλείο, ο Πρόεδρος Ερντογάν έχει ξεκινήσει μια περιπετειώδη και δαπανηρή εξωτερική πολιτική.  Έχει σπαταλήσει πολλά λεφτά προσπαθώντας να πάρει μια θέση στο πρώτο τραπέζι της Λιβύης με ζιλχ για αποτέλεσμα.

 Μια άλλη δαπανηρή χίμαιρα ενέπλεξε την Τουρκία στη σύγκρουση της Υπερκαυκασίας, χωρίς και πάλι κανένα όφελος για την τουρκική οικονομία.  Παρά τη μαζική υποστήριξη της Άγκυρας στον πόλεμο κατά της Αρμενίας, το Αζερμπαϊτζάν (Μπακού) δεν είναι καν έτοιμο να πουλήσει πετρέλαιο στην Τουρκία με την ίδια έκπτωση που προσφέρουν η Ρωσία και το Ιράν.

 Αντί να διαπραγματευτεί με την Ελλάδα ένα δίκαιο μερίδιο των αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα στο Αιγαίο Πέλαγος, ο Ερντογάν επέλεξε ψευδο-εθνικιστικές κροταλίες που διώχνουν τους επίδοξους επενδυτές.

 Ο Ερντογάν έχει επίσης εμπλακεί στην Τουρκία σε χειρονομίες που κυνηγούν τη δόξα στο Κοσσυφοπέδιο, τη Βόρεια Μακεδονία, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και την Αλβανία, χωρίς να ξεχνάμε την επί δεκαετίες εμπλοκή στη Βόρεια Κύπρο, η οποία έχει αποδειχθεί μια ολοένα και πιο δαπανηρή αλλά ολοένα και πιο άσχημη ερωμένη για την  Τουρκία .  Μια άλλη άσχημη αλλά ακριβή ερωμένη είναι η Μουσουλμανική Αδελφότητα (Ikhwan al-Moslemeen).

 Ο Ερντογάν το έθεσε υπό την ευθύνη  της Τουρκίας με τίμημα να καταστρέψει τους δεσμούς με την Ντόχα και δωροδοκώντας τα αιγυπτιακά και τυνησιακά υπολείμματα της ηγεσίας της «Αδελφότητας».

 Η ανάληψη της «Αδελφότητας» υποτίθεται ότι θα ολοκλήρωσε τη νίκη του Ερντογάν επί του κινήματος του Φετουλάχ Γκιουλέν, αφήνοντας τον «Σουλτάνο» ως τον αδιαμφισβήτητο υποψήφιο για την ηγεσία του πολιτικοποιημένου Ισλάμ μέσα και γύρω από τη Μεσόγειο.

 Αλλά δεν είναι μόνο αυτό.  Ο Ερντογάν έχει επεκτείνει τον πόλεμο που διεξάγει η Τουρκία εναντίον των Κούρδων για σχεδόν μισό αιώνα σε περιοχές του Ιράκ και της Συρίας.  Τα τελευταία πέντε χρόνια, προσπαθεί να χαράξει έναν τουρκικό παγετώνα στη βόρεια Συρία, κυρίως κουρδική περιοχή.  Τούρκοι ειδικοί πιστεύουν ότι η περιπέτεια κοστίζει περίπου 10 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, σχεδόν διπλάσιο από αυτό που παίρνει η Άγκυρα από τις Βρυξέλλες για να κρατήσει τους Σύρους πρόσφυγες μακριά από την ονειρική χώρα της ΕΕ.

 Η εμμονή του Ερντογάν να αποκτήσει κομμάτια από τη Συρία και το Ιράκ έχει αποτρέψει την Τουρκία από το να διαδραματίσει εποικοδομητικό ρόλο στη σταθεροποίηση των δύο γειτόνων της με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.  Εν τω μεταξύ, η διαφθορά σε όλα τα επίπεδα επιστρέφει με μια εκδίκηση που θυμίζει πολλούς Τούρκους τα τέλη της δεκαετίας του 1990, όταν η Άγκυρα αποκαλούνταν λάκκο κλεφτών.

 Οι απολογητές του Ερντογάν ισχυρίζονται ότι έχει βάλει τον εαυτό του «στο επίκεντρο» του νέου γεωστρατηγικού «μεγάλου παιχνιδιού».  Η Τουρκία, λένε, παραμένει μέλος του ΝΑΤΟ αλλά και σεβαστός συνομιλητής για τη Ρωσία.  Μπορεί να μιλήσει με τους μουλάδες στην Τεχεράνη και τους μανταρίνους στο Πεκίνο.  Ο Ερντογάν μπορεί επίσης να πουλήσει drones σε Ρώσους και Ουκρανούς για να σκοτωνει ο ένας τον άλλον.

Λοιπόν, ίσως.  Αλλά όποιος προσπαθεί να καθίσει ανάμεσα σε δύο, για να μην πω σε πολλές καρέκλες κινδυνεύει να καταλήξει ανάμεσα στις καρέκλες ακριβώς στο πάτωμα.