Οι ξένοι ανταποκριτές στη Ρωσία έχουν αναγκαστεί να αναπτύξουν ένα πολύ εξελιγμένο σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για τον κίνδυνο που διατρέχουν κατά τις δύο δεκαετίες από τότε που ο Βλαντιμίρ Πούτιν ήρθε στην εξουσία. Σε μια χώρα όπου το γράμμα του νόμου έχει σημασία μόνο όταν κάποιος ισχυρός αποφασίσει να τον χρησιμοποιήσει, αυτός ο μηχανισμός ήταν ο μόνος τρόπος για να συνεχίσουν οι περισσότεροι δημοσιογράφοι να λειτουργούν με ασφάλεια στο εσωτερικό της χώρας.
Υπό τον Πούτιν, η Ρωσία επέστρεψε πολύ γρήγορα στις δοκιμασμένες μεθόδους που χρησιμοποιούν τα αστυνομικά κράτη για την αντιμετώπιση των ξένων δημοσιογράφων, δηλαδή την απειλή της στέρησης βίζας, και συνεπώς της πρόσβασης στη χώρα, ως μοχλό πίεσης σε μια προσπάθεια να τους εξαναγκάσει να παρέχουν πιο θετική κάλυψη.
Ήδη από το 2002, όταν ο Πούτιν είχε μόλις δύο χρόνια στην εξουσία, ανακλήθηκαν οι δημοσιογραφικές άδειες 31 ξένων δημοσιογράφων για υποτιθέμενη "παράνομη δημοσιογραφική δραστηριότητα", σε 18 από τους οποίους στη συνέχεια δεν επετράπη η επανείσοδος στη Ρωσία και απορρίφθηκαν οι αιτήσεις τους για ρωσική βίζα.
Το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για τους δημοσιογράφους αφορούσε δύο βασικούς θεσμούς: το υπουργείο Εξωτερικών και τον Ντμίτρι Πεσκόφ, τον εκπρόσωπο του Πούτιν. Η FSB έπαιξε επίσης ρόλο στο παιχνίδι γάτας-ποντικού του Κρεμλίνου με τους ξένους δημοσιογράφους, καθώς ήταν το τμήμα αντικατασκοπείας της υπηρεσίας που ανακάλεσε επίσημα τις βίζες των δημοσιογράφων. Στην FSB έπεφτε επίσης η ευθύνη να προσέχει για τυχόν "παραστρατήματα" των ξένων ανταποκριτών (η είσοδος σε μία από τις πολλές "απαγορευμένες ζώνες" της Ρωσίας ήταν πάντα η πιο αγαπητή παράβαση των Τσεκιστών) και στη συνέχεια να χρησιμοποιεί αυτά τα λάθη για να προσεγγίσει και να στρατολογήσει.
Παρά ταύτα, η FSB δεν αποτελούσε μέρος του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης - αν ένας δημοσιογράφος ήθελε να πάρει μια ιδέα για το πού βρισκόταν με το Κρεμλίνο, είχε πολύ περισσότερο νόημα να μιλήσει με το υπουργείο Εξωτερικών ή με τον Πεσκόφ.
Όταν ο Πούτιν ξεκίνησε την εισβολή του στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, οι κανόνες για τους δημοσιογράφους αυστηροποιήθηκαν σημαντικά. Το Κρεμλίνο μπλόκαρε ένα ευρύ φάσμα πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης, κατέστειλε σκληρά κάθε δυσμενή κάλυψη στα ρωσικά μέσα ενημέρωσης και εισήγαγε στρατιωτική λογοκρισία. Πολλοί ξένοι δημοσιογράφοι εγκατέλειψαν τη χώρα, καθώς δεν ήταν καθόλου σαφές πόσο μακριά ήταν διατεθειμένες να φτάσουν οι ρωσικές αρχές στην εφαρμογή της δρακόντειας νέας νομοθεσίας που ποινικοποιούσε την "απαξίωση" του στρατού όταν επρόκειτο για κάλυψη από ξένα μέσα ενημέρωσης.
Όσοι αποφάσισαν να παραμείνουν στη χώρα περπατούν από τότε σε πολύ λεπτό πάγο. Τα δύο θεσμικά όργανα με τα οποία είχαν συνηθίσει να συναλλάσσονται είτε έχουν αποκοπεί από το κύκλωμα είτε δεν ήταν πρόθυμοι να πουν με κάθε λεπτομέρεια τι θεωρούσαν ότι θα αποτελούσε έγκλημα για τους ξένους δημοσιογράφους. Παρ' όλα αυτά, και οι δύο συνέχισαν να παρενοχλούν τους ξένους δημοσιογράφους και εμφανίζονταν όλο και πιο επιθετικοί με κάθε μέρα που περνούσε.
Παρόλα αυτά, ακόμη και αν οι κανόνες αυστηροποιούνταν, το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης φαινόταν ότι εξακολουθούσε να ισχύει και οι ξένοι ανταποκριτές συνέχιζαν να υπολογίζουν στο γεγονός ότι το Υπουργείο Εξωτερικών και ο Πεσκόφ θα εξακολουθούσαν να έχουν λόγο στη μεταχείρισή τους σε περίπτωση που ποτέ έπεφταν θύμα του νόμου.
Η σύλληψη την Τετάρτη του δημοσιογράφου της Wall Street Journal Έβαν Γκέρσκοβιτς, τον οποίο είχα την τιμή να γνωρίζω εδώ και πολλά χρόνια, έδειξε ότι αυτό δεν ισχύει πλέον και ότι το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης έχει καταστραφεί μια για πάντα.
Δεν έχει πλέον νόημα να δούμε ποια είναι η τρέχουσα αίσθηση στο Υπουργείο Εξωτερικών, σε τι διάθεση ήταν χθες η Ζαχάροβα ή τι σκέφτηκε ο Πεσκόφ για την πιο πρόσφατη ιστορία σας. Υπάρχουν πλέον μόνο δύο θεσμοί που έχουν σημασία: Βλαντιμίρ Πούτιν και η FSB. Αυτοί αποφασίζουν τώρα αποκλειστικά ποιος θα είναι ο επόμενος στόχος και ποια θα είναι η επόμενη προτεραιότητα, είτε πρόκειται για να δώσουν ένα μάθημα στη Wall Street Journal και στα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης στο σύνολό τους, είτε για να στείλουν ένα μήνυμα σε όλους τους ξένους ανταποκριτές που εξακολουθούν να εργάζονται στη Ρωσία, είτε για να αρχίσουν να συγκεντρώνουν μια ομάδα ομήρων που μπορεί τελικά να χρησιμοποιηθεί για να οργανώσουν ανταλλαγές για τους Ρώσους κατασκόπους που έχουν συλληφθεί στη Δύση.
Από τώρα και στο εξής, όλοι οι ξένοι δημοσιογράφοι, και εξ ορισμού όλοι οι ξένοι υπήκοοι, είναι εν δυνάμει δίκαιο παιχνίδι για τον Πούτιν και τις ρωσικές υπηρεσίες ασφαλείας, και φαίνεται ότι ο κανόνας αυτός δεν ισχύει μόνο για τη δημοσιογραφία αλλά για οτιδήποτε συμβαίνει στη Ρωσία από τώρα και στο εξής.
Άρθρο του Andrei Soldatov στους The Moscow Times
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Γηξκ.