Ο Πύργος της Άγκυρας

Ο Μουράτ καθόταν στο μικρό του γραφείο στην Άγκυρα, με το παράθυρο μισάνοιχτο να αφήνει τον ανοιξιάτικο αέρα να φέρνει τη μυρωδιά του καφέ από το διπλανό καφενείο. 

Ως δημοσιογράφος σε μια από τις μεγαλύτερες εφημερίδες της Τουρκίας, είχε συνηθίσει να περνά ώρες μπροστά στην οθόνη, ψάχνοντας την είδηση που θα ταρακουνούσε την κοινή γνώμη. Σήμερα, η είδηση δεν χρειαζόταν ψάξιμο. Κυριαρχούσε παντού: το Ισραήλ είχε ανακοινώσει την πλήρη υποστήριξή του στην ηλεκτρική διασύνδεση μεταξύ Αθήνας και Λευκωσίας, ένα έργο που η Ιερουσαλήμ χαρακτήριζε «στρατηγικό για την ενεργειακή ασφάλεια της Μεσογείου». Για την Τουρκία, όμως, αυτό δεν ήταν απλώς ένα τεχνικό σχέδιο. Ήταν μια κίνηση που απειλούσε την ίδια της τη θέση στην περιοχή.

Πήρε το τηλέφωνό του και άνοιξε την εφαρμογή ειδήσεων. «Ισραήλ: Η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας-Κύπρου ανοίγει νέους δρόμους», έγραφε ο τίτλος. Τα σχόλια από κάτω έβραζαν από οργή: «Πού είναι η Τουρκία σε αυτό;», «Μας περικυκλώνουν οι Ελληνοκύπριοι και οι Ισραηλινοί!», «Η Άγκυρα κοιμάται!». Ο Μουράτ ήξερε ότι αυτά τα συναισθήματα δεν ήταν απλές αντιδράσεις του πλήθους. Αντικατόπτριζαν μια βαθιά ανησυχία που μεγάλωνε μέρα με τη μέρα, καθώς η Ανατολική Μεσόγειος γινόταν πεδίο ενεργειακής σκακιέρας.

Το σχέδιο είχε ξεκινήσει μήνες πριν, όταν η Ελλάδα και η Κύπρος ανακοίνωσαν τη φιλόδοξη ιδέα ενός υποθαλάσσιου καλωδίου που θα συνέδεε τα ηλεκτρικά τους δίκτυα. Το έργο, γνωστό ως «Great Sea Interconnector», θα μετέφερε καθαρή ενέργεια από την Κύπρο στην Ελλάδα, ενισχύοντας την ενεργειακή τους αυτονομία και ανοίγοντας το δρόμο για εξαγωγές στην Ευρώπη. Η είσοδος του Ισραήλ, με την τεχνολογία και τη διπλωματική του ισχύ, έδωσε στο σχέδιο νέα ώθηση. Η Ιερουσαλήμ δεν προσέφερε μόνο τεχνογνωσία, αλλά και τη δέσμευση να συνδέσει το δικό της δίκτυο, δημιουργώντας έναν ενεργειακό άξονα που έφτανε από το Τελ Αβίβ μέχρι την Αθήνα. Για την Τουρκία, αυτό ήταν ένα χτύπημα κάτω από τη μέση.

Ο Μουράτ θυμήθηκε μια κουβέντα με τον φίλο του Αχμέτ, αξιωματικό του τουρκικού ναυτικού, πριν από λίγες εβδομάδες. Σε ένα ταβερνάκι στη Σμύρνη, με τη θάλασσα να απλώνεται μπροστά τους, ο Αχμέτ του είχε πει: «Μουράτ, δεν είναι μόνο για την ηλεκτρική ενέργεια. Είναι για το ποιος ελέγχει τη Μεσόγειο. Αν αυτό το καλώδιο ολοκληρωθεί, η Ελλάδα και η Κύπρος γίνονται πύλες της Ευρώπης, και το Ισραήλ ο φύλακας. Εμείς μένουμε θεατές». Ο Μουράτ είχε απαντήσει ότι η Τουρκία είχε τις δικές της φιλοδοξίες, με έργα ανανεώσιμων πηγών και το δίκτυο της Μαύρης Θάλασσας. Όμως ο Αχμέτ κούνησε το κεφάλι. «Δεν αρκεί. Χάνουμε τη γεωπολιτική μάχη».

Πίσω στο γραφείο, ο Μουράτ άρχισε να γράφει το άρθρο του. Ήθελε να αποτυπώσει τον φόβο και την αίσθηση αποκλεισμού που ένιωθαν οι Τούρκοι. Η κυβέρνηση είχε ήδη αντιδράσει, με τον Υπουργό Ενέργειας να δηλώνει ότι «η Τουρκία δεν θα ανεχθεί έργα που παραβιάζουν τα δικαιώματά της στην Ανατολική Μεσόγειο». Οι χάρτες στα τουρκικά μέσα έδειχναν το καλώδιο να διασχίζει περιοχές που η Άγκυρα θεωρούσε μέρος της υφαλοκρηπίδας της. «Αυτό είναι πρόκληση», έγραφε ένας σχολιαστής. «Η Ελλάδα και η Κύπρος μας αγνοούν, και το Ισραήλ τους δίνει πλάτες».

Η ανησυχία δεν περιοριζόταν στους πολιτικούς κύκλους. Στα καφενεία, στα παζάρια, στις πλατείες, οι άνθρωποι μιλούσαν με πάθος. «Οι Ελληνοκύπριοι δεν μπορούν να αποφασίζουν μόνοι τους για την Κύπρο», του είπε ένας ηλικιωμένος στην αγορά της Άγκυρας, όπου πήγε για συνεντεύξεις. «Η Κύπρος είναι και δική μας. Πώς τολμούν να μας παρακάμπτουν;». Ο τόνος του ήταν γεμάτος θυμό, αλλά και μια υποβόσκουσα ανησυχία ότι η Τουρκία χάνει τον έλεγχο.

Καθώς έγραφε, ο Μουράτ σκεφτόταν την ιστορική θέση της Τουρκίας στη Μεσόγειο. Για δεκαετίες, η Άγκυρα θεωρούσε την περιοχή ζωτικό της χώρο, από την Κύπρο μέχρι τα παράλια της Συρίας. Η «Γαλάζια Πατρίδα» δεν ήταν απλώς ένα σύνθημα, αλλά μια στρατηγική για να εξασφαλίσει ότι καμία εξέλιξη δεν θα γινόταν χωρίς τη δική της έγκριση. Και τώρα, η ηλεκτρική διασύνδεση Ισραήλ-Ελλάδας-Κύπρου έμοιαζε να σπάει αυτόν τον κλοιό. Το Ισραήλ, που κάποτε ήταν ουδέτερος παίκτης, είχε γίνει ο αρχιτέκτονας μιας συμμαχίας που έβαζε την Τουρκία στο περιθώριο.

Στο μυαλό του σχηματιζόταν ένας χάρτης: η Τουρκία περικυκλωμένη από έναν ενεργειακό άξονα που ξεκινούσε από το Ισραήλ, περνούσε από την Κύπρο και κατέληγε στην Ελλάδα. Οι Αμερικανοί, που στήριζαν διακριτικά το έργο, έκαναν τα πράγματα χειρότερα. «Η Ουάσινγκτον θέλει να μας κρατήσει έξω από το παιχνίδι», του είχε πει ένας καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Άγκυρας. «Αν η Ελλάδα και η Κύπρος γίνουν ενεργειακοί κόμβοι της Ευρώπης, η Τουρκία χάνει τη στρατηγική της σημασία».

Ο Μουράτ έκλεισε το άρθρο του με μια ερώτηση: «Πώς θα απαντήσει η Τουρκία;». Ήξερε ότι η απάντηση δεν ήταν εύκολη. Μια στρατιωτική κίνηση, όπως η αποστολή φρεγατών κοντά στο καλώδιο, θα μπορούσε να πυροδοτήσει κρίση. Η διπλωματία, με πιέσεις στην ΕΕ ή τον ΟΗΕ, είχε αποδειχθεί ανίσχυρη μέχρι τώρα. Και η εσωτερική πίεση, με την οικονομία να δοκιμάζεται και την αντιπολίτευση να κατηγορεί την κυβέρνηση για αδράνεια, περιόριζε τις επιλογές.

Κλείνοντας τον υπολογιστή, ο Μουράτ κοίταξε έξω. Ο ήλιος έδυε πάνω από την Άγκυρα, βάφοντας τον ουρανό πορτοκαλί. Η πόλη φαινόταν ήσυχη, αλλά η ηρεμία ήταν απατηλή. Η ηλεκτρική διασύνδεση δεν ήταν απλώς ένα καλώδιο στον βυθό. Ήταν ένα σύμβολο μιας νέας πραγματικότητας, όπου η Τουρκία ένιωθε να χάνει τη φωνή της. Και αυτό, για τον Μουράτ και εκατομμύρια άλλους, ήταν μια αλήθεια που δεν μπορούσαν να δεχτούν αδιαμαρτύρητα.